Europese Commissie wil harde aanpak: lidstaten kunnen uitgeprocedeerde migranten straks naar ander land uitzetten

De Europese Commissie wil werk maken van het sneller uitzetten van afgewezen asielzoekers. Als de nationale regeringen en het Europees Parlement instemmen, krijgen de lidstaten binnenkort de ruimte om migranten terug te sturen naar ‘terugkeerhubs’ in een ander land dan hun land van herkomst. Daarnaast worden asielzoekers die niet aan hun eigen vertrek meewerken voortaan harder bestraft, net als herkomstlanden die niet meewerken.

Met het terugkeervoorstel wil de Commissie-Von der Leyen voorlopig het laatste stukje leggen in de nieuwe puzzel van het Europese migratiebeleid. Die aanpak rust op twee pijlers: het wordt moeilijker gemaakt om de EU binnen te komen en asiel aan te vragen, en wie eenmaal binnengekomen toch wordt afgewezen, moet ook daadwerkelijk vertrekken. De eerste pijler kreeg vorig jaar vorm in het nieuwe, strengere Europese Migratiepact.



Dat wordt de komende jaren ingevoerd. Over het verscherpen van de terugkeerregels bestond toen nog veel verdeeldheid. Het nieuwe voorstel moet aan die verdeeldheid een einde maken.

Dat is ook noodzakelijk, omdat asielbesluiten na het Migratiepact veel sneller moeten worden genomen. Migranten met weinig kans op asiel krijgen te maken met een verkorte ‘grensprocedure’ in nog te bouwen centra langs de buitengrenzen in landen als Italië en Griekenland. „Een snelle terugkeer is hierbij noodzakelijk, zodat we voorkomen dat onze systemen overweldigd worden, zodat we mensen niet in de wachtkamer laten zitten en zodat we pogingen om verder door de EU te reizen tegenhouden”, aldus het voorstel, volgens een conceptversie die in handen is van NRC .

Op dit moment vertrekt slechts één op de vijf uitgeprocedeerden. Uitzetcentra voor uitgeprocedeerde migranten buiten de Europese grenzen zijn lange tijd taboe geweest. De Europese Commissie wil hiervoor toestemming geven, maar de uitvoering aan de individuele landen laten.

Zij kunnen straks afspraken maken met landen die bereid zijn zich op te werpen als ‘terugkeerhubs’, bijvoorbeeld omdat het herkomstland te onveilig is of niet meewerkt aan de opname van uitgeprocedeerde asielzoekers. De asielprocedure zou nog wel binnen de EU-landen plaatsvinden. Daarmee wijkt het voorstel van de Commissie af van initiatieven die de afgelopen jaren ontsproten om ook de procedure te outsourcen, zoals Italië op dit moment probeert te doen in Albanië en het VK (geen EU-lidstaat) lange tijd trachtte te organiseren met Rwanda, zonder succes.

Alleen veilige landen die de mensenrechten respecteren zouden in aanmerking komen voor een status als terugkeerhub. De Commissie wil op korte termijn publiceren welke landen aan die regels voldoen. Minderjarigen en gezinnen met minderjarigen zouden niet kunnen worden uitgezet naar deze hubs.

Het voorstel is de uitwerking van een lange discussie. Vorig jaar leek Commissievoorzitter Ursula von der Leyen de terugkeerhubs al te omarmen. Dat gebeurde mede na een lobby van Nederland en enkele andere landen in Brussel.

Het kabinet-Schoof zei vorig jaar dat het keek naar afspraken over een terugkeerhub in Oeganda, al bestond daarover veel onduidelijkheid . Een minstens zo belangrijk onderdeel van het plan is dat landen elkaars besluiten over asielverzoeken gaan overnemen. Nu gebeurt dat niet, waardoor asielzoekers het na een mislukte poging elders vaak opnieuw proberen.

Het resultaat is een „lappendeken” die „de effectiviteit van het terugkeerbeleid ondermijnt”, aldus de Commissie. Uitgeprocedeerde migranten kunnen daarnaast langer worden vastgezet. Ook kan hen langdurig de toegang tot de EU worden ontzegd, bijvoorbeeld als een asielzoeker voor een nieuwe procedure van de ene naar de andere lidstaat reist of niet meewerkt aan zijn of haar terugkeer.

Zo’n inreisverbod bestond al voor maximaal vijf jaar, maar dat kan straks maximaal tien jaar worden, of twintig jaar voor uitgeprocedeerden die een groot risico vormen. Tot slot wil de Commissie hard optreden tegen landen die hun migranten niet terugnemen. Zij krijgen te maken met een hele gereedschapskist aan drukmiddelen, van het bemoeilijken van visumaanvragen uit het land tot het korten op hulp en handel.

De Terugkeerrichtlijn wordt dinsdag formeel gepresenteerd in Straatsburg, waar het Europees Parlement deze week bijeen is. Verwacht wordt dat het plan nu op veel steun kan rekenen, gezien het toegenomen draagvlak bij de nationale regeringen en de rechtsere samenstelling van het vorig jaar verkozen Europees Parlement. Nederland was vorig jaar een van de voortrekkers voor het strenger maken van de terugkeer en lijkt nu zijn zin te krijgen.

.