EU bereidt zich voor op een handelsoorlog met Trump – of komt er toch nog een deal?

„Het gaat sowieso gebeuren met de Europese Unie, want die hebben ons echt bedonderd.” Donald Trump liet geen twijfel bestaan: na de aangekondigde importheffingen voor Mexico, Canada en China komt de EU aan de beurt. „Ik zou niet zeggen dat we een tijdpad hebben”, zei de Amerikaanse president tegen verslaggevers, „maar het zal binnenkort zijn.

” De schokgolf was voelbaar bij de Europese leiders, maandag in Brussel voor een minitop over defensie. Eén pan-Europese crisis was toch wel genoeg, dachten ze. De Poolse premier Donald Tusk toonde zich even geërgerd als vastbesloten: „We moeten alles doen om deze onnodige en onnozele tarievenoorlog te stoppen.



” Zijn Luxemburgse collega Luc Frieden: „Als iemand een handelsoorlog wil, kan hij die krijgen.” Tegelijkertijd viel al meteen een ander geluid op: dat van de verzoening en de-escalatie. Konden de EU-landen voortaan niet meer van hun gas en wapens uit de VS halen, stelde de Litouwse president Gitanas Nausėda voor.

„We moeten iets te bieden te hebben dat interessant en aantrekkelijk kan zijn voor de Verenigde Staten.” Zo heeft Trump Europa al een heel eind in de richting waar hij het continent graag ziet: verdeeld en gewillig dingend naar zijn hand. Het blijft de vraag of Europa inderdaad te maken krijgt met de tarieven die Trump aankondigde voor Mexico en Canada, zeker nadat maandag bekend werd dat hij de maatregelen voor beide landen met een maand heeft uitgesteld – in ruil voor verschillende toezeggingen.

Maar niemand zegt nog met zekerheid dat dit slechts een onderhandelingstactiek is. „We zijn verrast”, aldus een diplomaat. „Natuurlijk, Trump heeft dit altijd gezegd, maar hij maakte er niet meteen werk van.

Misschien blijft het wel bij dreigementen, dachten we toen. Maar nu zien we waartoe hij in staat is tegen Mexico en Canada.” Een uitweg is niet zomaar gevonden, want Trump is ervan overtuigd dat hij een fundamenteel probleem heeft met de EU.

„De Europese Unie, het is een verschrikking wat die ons aangedaan heeft”, zei hij zondag. De verschrikking in kwestie: er gaan veel meer goederen vanuit de EU naar de VS dan andersom. Volgens Trump, die zich tegenover Angela Merkel ooit liet ontvallen dat hij importheffingen wilde invoeren omdat hij vond dat hij te veel Duitse auto’s door Manhattan zag rijden, is dit Europese handelsoverschot een nederlaag voor de VS.

„Ze nemen onze auto’s niet, ze nemen onze landbouwproducten niet”, aldus de president. „Ze nemen bijna niets, wij nemen álles.” Lastig voor Trump is dat handelstekorten en -overschotten natuurlijk en alomtegenwoordig zijn.

Ze geven ook geen vrijbrief voor importheffingen. Daarvoor is eerst onderzoek nodig, waarin misbruik wordt aangetoond, en daarna overleg met het Congres. Voor Canada, Mexico en China vond Trump een sluiproute, door hen ervan te beschuldigen illegale immigratie en drugshandel te faciliteren.

In de praktijk lijkt het Trump ook daar (deels) te gaan om handel: ook deze landen voeren meer uit naar de VS dan ze invoeren. Blijven die tarieven inderdaad overeind, dan liggen tarieven voor de EU voor de hand. „Het slaat nergens op om Mexicaanse auto’s 25 procent duurder te maken met een importheffing en dan Duitse auto’s met de bestaande heffing van 2,5 procent toe te blijven laten”, zegt Arthur Leichthammer van het Jacques Delors Centre.

Leichthammer schreef eind vorig jaar met een collega voor die denktank een analyse van het antwoord dat Europa moest formuleren op Trump, getiteld The EU’s Art of the Deal . Het grootste risico, schrijven ze, is dat de EU-landen zich uit elkaar laten spelen. Om dat te voorkomen, luidt de conclusie, moet de Europese Commissie snel met een eenduidige en gezamenlijke aanpak komen.

Zo’n aanpak bestaat. Al sinds vorige zomer stelden Commissie-ambtenaren strategieën op ter voorbereiding op een nieuw presidentschap van Trump. Tijdens diens eerste presidentschap sloeg de EU terug in een handelsconflict over staal met hogere heffingen op Harley Davidson-motoren en bourbon, gemaakt in staten waar Republikeinse politici wonen.

Die politici zouden eerder tot Trump kunnen doordringen als ze de gevolgen van een handelsoorlog voelden. Pas onder het presidentschap van Joe Biden werden deze heffingen gepauzeerd. Die pauze loopt, zonder nieuwe overeenkomst, af op 1 april.

Daarnaast kan de EU in onderhandelingen proberen om Trump, zoals de Litouwse president suggereerde, iets aan te bieden. De EU zou kunnen beloven meer vloeibaar gas in te kopen, of extra naar Amerikaanse fabrieken te kijken als het haar legers versterkt. Onderhandelingsruimte is er ook bij de tarieven.

Zo hanteert de EU zelf na jaren van handelsovereenkomsten nog altijd flinke heffingen op auto’s (10 procent, veel hoger dan de 2,5 procent die de VS voor Europese auto’s hanteren) en op landbouwproducten, om de eigen markt te beschermen. En zo allergisch als Trump is voor handelstekorten, zeggen diplomaten, zo blij wordt hij van deals. Het beste voorbeeld: Jean-Claude Juncker.

De vorige Commissievoorzitter ging in 2018 naar het Witte Huis om te voorkomen dat naast staal ook de Europese auto-industrie een heffing voor de kiezen zou krijgen. Ze keuvelden wat, Juncker nam een paar statistieken mee om de onderlinge verbondenheid van hun markten te laten zien en Trump noemde de Luxemburger na afloop met enige bewondering „een harde, een smerige, echt zo iemand die ik in mijn team zou willen hebben”. Juncker beloofde Trump dat Europa grote hoeveelheden soja en vloeibaar gas uit de VS zou invoeren.

In ruil zag Trump af van extra heffingen op Europese auto’s. „Juncker had geen enkele invloed op wat het Europese bedrijfsleven wel en niet inkoopt in de VS, dus het was nogal een lege belofte”, zegt Arthur Leichthammer van het Delors Centre. „Maar het werkte wel.

” Update (3 februari 2025): na het bekendmaken van het uitstel voor Canada is dit artikel geüpdatet..