Dominic Harris brengt dode vlinders tot leven met AI: ‘De bedoeling is dat het kunstwerk de fysieke grenzen van ruimte overstijgt’

Op zijn zevende begon hij met coderen en op latere leeftijd werd hij architect, nu is hij programmeur en kunstenaar. De Brit Dominic Harris (48) maakt interactieve kunstwerken waar wetenschap, techniek, natuur en kunst samenkomen. In zijn werk onderzoekt hij onder meer hoe mensen naast technologie leven.

Zo ook in Origins of Imagination (2024), een installatie van vlinders. Hij heeft twee jaar lang samen met een team van 25 programmeurs aan het kunstwerk gewerkt. De vlinderinstallatie staat tussen opgezette olifanten, ezels en honden in het Naturalis Biodiversity Center, een natuurhistorisch museum en onderzoeksinstituut in Leiden.



De komende tien jaar blijft het werk daar staan. Harris pakt een zwart en een blauw potlood om een kleurplaat van een vlinder in te kleuren. Vervolgens legt hij de kleurplaat onder een door hem speciaal ontwikkelde scanner die de vlinder afleest.

Uit de hoek van een groot scherm, dat ook deel is van de installatie, verschijnt de vlinder. Het beestje komt digitaal tot ‘leven’ en vliegt naar het midden van een zwerm vlinders. Met artificiële intelligentie worden de kleurplaten vervormd tot realistische en bewegende vlinders, naar een van de ongeveer vier miljoen opgezette vlinders uit de collectie van Naturalis.

Op het scherm van twaalf vierkante meter zijn bijna negenhonderd vlinders aan het rondfladderen, allemaal door mensen ingekleurd. Op een tafel voor het scherm kunnen bezoekers van Naturalis zelfstandig een vlinder inkleuren en scannen. „Hoe meer mensen een vlinder inkleuren, hoe groter, sterker en betekenisvoller het kunstwerk wordt”, zegt Harris.

Op het scherm kunnen niet meer dan negenhonderd vlinders tegelijkertijd vliegen. De oude vlinders maken telkens plaats voor nieuwe vlinders, maar worden wel voor altijd in het AI-systeem bewaard. Hij streelt met zijn handen over het scherm, waardoor de ingebouwde sensor de zwerm vlinders heen en weer laat bewegen.

De manier waarop de vlinders bewegen, doet lijken alsof ze levensecht zijn. Niet alleen het uiterlijk, ook de beweging is getraind op de vlinders uit de Naturaliscollectie. Zo gaan de vlinders op het scherm op zoek naar hun eigen soort en voegen zich bij hun zwerm, net zoals dat gebeurt in de echte wereld.

„Het probleem is dat de beestjes wereldwijd bedreigd worden”, zegt Harris. In 2024 werd het minste aantal vlinders geteld van de afgelopen drie decennia. Harris en Naturalis hopen dat mensen via het kunstwerk met elkaar in gesprek gaan over de staat van de vlinder.

Ook is het volgens hem de bedoeling dat mensen deel worden van het kunstwerk door de vlinders in te kleuren. „Als ze erbij mogen horen, kunnen ze zich beter verplaatsen in het verhaal dat erachter zit.” Het idee van de vlinders ziet er eenvoudig uit, maar Harris en zijn team hebben een eigen software ontwikkeld om de vlinders tot ‘leven’ te brengen.

„Hierdoor zijn het net levende wezens geworden en dat is uniek”, zegt Harris. „Ik hou van het idee dat kunst kan bewegen en evalueren en dat sluit heel nauw aan in de wereld om ons heen. Net als hoe de natuur blijft bewegen en echoën.

”.