Deze huisarts waarschuwt voor ultrabewerkte en ziekmakende voeding: ‘Big food zijn ‘dealers’ van voedselindustrie’

De Belgische huisarts Staf Hendrickx (75) ontdekte hoe ziekmakend onze huidige voedselindustrie is. Hij schreef er het boek Dit slik ik niet meer! over en legt uit hoe we, door het giga-aanbod aan ultrabewerkte voeding, ver van ons natuurlijke instinct voor voeding zijn komen te staan. De dokter deelt zijn advies om ondanks de overvloed aan ultrabewerkte producten tóch gezond te blijven eten.

Hendrickx legt uit dat hij vroeger, als jonge huisarts, al behoorlijk sociaal geëngageerd was. Zo fungeerde hij in zijn jongere jaren als klokkenluider over de fabrieken in Belgisch Limburg. „Dokters zagen patiënten met verlammingen aan de benen, bloed in de urine en kanker.



We zijn gaan onderzoeken wat voor effect zware metalen uit de omgeving hadden. Die bleken zeer toxisch te zijn. Het boek De Zoete dood: milieuvervuiling door zware metalen in de Noorderkempen, maakte nogal wat los en ik kreeg zelfs staatsveiligheid op mijn dak.

Artsen zwegen lange tijd over de banden met fabrieken, maar wat ik deed, was nieuw: een jonge arts die positie koos. Dat werd uiteindelijk de rode draad in mijn carrière.”Ziekmakende voedselindustrie en ultrabewerkte voedingInmiddels luistert Henderickx meer dan 40 jaar nauwlettend naar de hartslag van de maatschappij.

„Ziekten evolueren mee met wat er in de maatschappij verandert. Op het moment dat ik in de spreekkamer meer mensen met hart- en vaatziekten, stress en burn-outs zag, volgde het boek Dokter ik ben op. En ik schreef Help! Mijn kind heeft een eetstoornis, toen ik kinderen met anorexia signaleerde.

”Ook was daar het boek van Mammoet tot Big Mac over de voedselproductie. „Ik had al door dat de voedselindustrie ziekmakend is, maar dat boek was de opstap naar Dit slik ik niet meer!. Over een nieuw probleem in de maatschappij: de ziekmakende voedselindustrie en ultrabewerkte voeding.

”In zo’n beetje alles wat je consumeert, zit tegenwoordig palmolie. In een koekje, mayonaise, ketchup: deze ongezonde olie zit overal in.Huisarts Staf Hendrickx: ‘We zijn ingericht op jagen en verzamelen’Steeds vaker komt aan het licht dat we te veel ultrabewerkte voeding tot ons nemen.

Aan deze producten worden allerlei extra’s en stofjes toegevoegd om voeding bijvoorbeeld smakelijker of langer houdbaar te maken. Inmiddels worden deze producten gelinkt aan verschillende leefstijlziekten. Zoals hart- en vaatziekten, diabetes en obesitas.

Ook Keuringsdienst van Waarde-gezicht Teun de Keuken en Heel Holland Bakt-jurylid Janny van der Heijden waarschuwden al voor de gevaren van overbewerkte voeding.„Bij ultrabewerkte voeding haalt de mens de oorspronkelijke stoffen uit een product, zoals olie, koolhydraten of eiwitten, uit elkaar”, legt Hendrickx uit. „Daarna wordt een chemisch proces in werking gezet.

De producent maakt het product zouter, vetter, zoeter en voegt kleurstoffen, bewaarmiddelen en smaakstoffen toe (de welbekende E-nummers). Inmiddels kan men chemisch alle smaken namaken. Veel mensen zijn bijvoorbeeld meer gewend aan de smaakstof paprika, dan aan de daadwerkelijke smaak van een paprika.

”Hij vervolgt: „Neem als voorbeeld palmolie. De productie daarvan piekt enorm, maar palmolie is een ongezond verzadigd vetzuur waar allerlei chemische processen bij komen kijken. Processen van bleken, indikken en andere processen, en ja, die zijn ongezond.

In zo’n beetje alles wat je consumeert, zit tegenwoordig palmolie. In een koekje, mayonaise, ketchup: deze ongezonde olie zit overal in”, vertelt de huisarts. Foto: Staf Hendrickx / Lannoo Homo sapiensEn dat is niet hoe de natuur het ooit voor ons bedacht heeft.

„Evolutionair gezien zijn wij homo sapiens ingericht op jagen en verzamelen in de bossen. Dat hebben we eeuwenlang gedaan. Het ontstaan van de landbouw is maar een klein deel van onze evolutie en de industrie slechts een fractie.

Inmiddels is onze maatschappij een hele nieuwe maatschappij, maar ons systeem is nog steeds ingericht op originele voeding.”Hendrickx vervolgt: „Originele voeding bestaat uit fruit, groente koken en fermenteren, vuur gebruiken om vlees te roosteren, eieren eten en een dier doden of vissen. Daarbij bestond ons dieet voor 80 procent uit plantaardige voeding en 20 procent dierlijke voeding.

Vet en zoet waren twee stoffen die in de bossen niet altijd voorhanden waren. Alleen als we een varken, vruchten of honing vonden, dan was het groot feest. We zien vet en zoet als een beloning.

Dat mechanisme misbruikt de voedingsindustrie om veel mensen verslaafd de maken aan suiker en vet.”Overigens legt de huisarts uit dat het bewerken van voeding niet ongezond hoeft te zijn. „Fermenteren is bijvoorbeeld ook een bewerkingsproces, maar dan een gezonde vorm.

Het is een natuurlijk proces en fermentatie heeft ook nog eens een probiotische werking op de darmen. Daarnaast vallen bijvoorbeeld ook diepgevroren groente bewerkte voeding, maar daar is ook niks mee. Die bewerking is bedoeld om de houdbaarheid te vergroten.

”In deze video hoor je meer over ultrabewerkt én onbewerkt voedsel:Stress en ongezond eten De huisarts dacht in eerste instantie dat ultrabewerkte voeding vooral hart- en vaatziekten veroorzaakten. Maar toen hij voor een niet-gouvernementele organisatie (ngo) meer onderzoek deed naar die giftige voedingsmiddelen, zag hij impact op meerdere terreinen. Hendrickx: „Het bleek ook een relatie te hebben met vermoeidheid, slecht slapen en spanning.

Hoe dat kan? Als je stress hebt, gaat het ‘stresshormoon’ cortisol omhoog. Er ontstaat dan een piek die zorgt voor meer suiker in het bloed en later volgt er een dip. Bij zo’n dip krijg je zin in zoet.

Mensen die stress hebben, gaan ongezond eten. Daar is ook onderzoek naar gedaan bij depressieve mensen. Onder de deelnemers lieten onderzoekers één groep gezond eten en de ander ongezond.

De groep die gezond at, raakte eerder uit de depressie.”‘Dealers’ van voedselindustrieVolgens Hendrickx is die ultrabewerkte voeding er nu eenmaal ingeslopen, de laatste jaren. „Dat komt ook omdat we steeds groter en meer zijn gaan produceren.

In de landbouw bijvoorbeeld, met chemische mest en pesticiden. Voorheen gebruikten boeren de mest van de dieren om het land met aardappels te bevruchten. Dat is duurzame landbouw.

Maar de vorm met gif en kunstmest was veel lucratiever, ook al maakt het de natuur kapot. Daardoor kwamen er meer pesticiden, machines en landbouw voor massaproductie.”Hij vervolgt: „De palmolie die ik eerder noemde, maar bijvoorbeeld ook soja, zijn grondstoffen voor ultrabewerkte voeding van grote giganten als Unilever en Nestlé.

Die giganten verdoezelen de ongezonde processen en nemen de concurrentie over. Inmiddels heb je een hele agribusiness en big food die volledig op elkaar zijn afgestemd. Daarbij is voeding aangepast aan de industrie.

De voedselindustrie wil producten goedkoop produceren en zoveel mogelijk winst maken. Dat betekent dat deze massaproducten zo aantrekkelijk mogelijk moeten zijn voor de consument. Maar de goedkoopste producten zijn niet de gezonde producten.

Integendeel, die hebben gevaren. Maar ja, dat stoppen veel mensen wel in hun mond.”Hendrickx benadrukt dat het de grote voedselproducenten en giganten niet om het individu gaat.

„Het zijn eigenlijk de ‘dealers’ van de voedselindustrie. Tegelijkertijd neemt het aantal obesitas-patiënten toe en gaat de gemiddelde leeftijd achteruit. In Amerika zijn er heuse ‘voedselwoestijnen’ waar nergens meer gezonde voeding verkrijgbaar is.

” Ik ben voorstander om de btw op gezonde producten af te schaffen. Je moet positief stimuleren, een suikertaks heeft in mijn ogen geen zin.Hoe kan het anders?De huisarts legt uit dat wij in de supermarkt verleid worden tot het kopen van ultrabewerkte voeding.

70 procent van de producten in de supermarkt kunnen we namelijk als ultrabewerkt beschouwen. „Met voeding wordt veel geld verdiend. Deze voeding is in massale aantallen verkrijgbaar, kijk alleen maar naar de keuze die je hebt bij het chips-schap.

Daarnaast zien we ultrabewerkte voeding op televisie en in reclames continu voorbij komen. De machine draait zo hevig dat we ons dat niet meer bewust zijn. Productenten spelen met allerlei marketingtrucs in op menselijke emotie en behoeften.

De mens wil bijvoorbeeld graag bij een groep horen. En dan gaat een bierproducent een reclame met ‘echte mannen drinken dit merk bier’ maken. Daar zijn allerlei technieken voor.

We zijn ons instinct voor goede voeding kwijt. Dat heeft de industrie vernietigd.”Eerder vertelde klinisch psycholoog Paul van Deun over onze biologische gevoeligheid voor dopamine en verslaving.

Ook volgens hem speelt onze huidige moderne maatschappij in op onze biologische kwetsbaarheid.Stel, Hendrickx zou als minister van Volksgezondheid iets mogen veranderen, wat zou hij dan doen? „Ik zou tot 18 jaar alle reclame voor ultrabewerkte voeding verbieden. De industrie heeft namelijk vrij spel.

Maar de overheid heeft wel macht en kan zeggen: ‘Dit kan niet!’ Daarnaast ben ik voorstander om op school gezonde maaltijden aan te bieden en ook ouders daarin te betrekken. Vroeger leerden kinderen koken van hun moeder, maar tegenwoordig werken ook veel moeders en daardoor leren kinderen dat niet altijd meer zozeer. Als jij op jonge leeftijd leert gezond te eten, heb je de neiging om dat op latere leeftijd te behouden.

En daarnaast ben ik voorstander om de btw op gezonde producten af te schaffen. Je moet namelijk positief stimuleren, een suikertaks heeft in mijn ogen geen zin.”Advies voor gezondere voeding En in een tijd waarin ultrabewerkte voeding in overvloed aanwezig is, heeft de huisarts nog een advies om daar toch een gezonde weg in te vinden.

Hendrickx: „Eigenlijk bestaat dat uit drie adviezen. Ten eerste is het belangrijk dat je originele producten koopt, zoals groente, fruit of noten. En nee, geen noten in een pakje met allerlei smaakstoffen en zout toegevoegd.

Ga eens langs bij een bio-boer of kijk in de regio wat er verkocht wordt bij een plaatselijke boer of akkerbouwer. En ja, ook supermarktketens hebben betere en gezondere producten, daar moet je alleen wat meer op letten.”Hij vervolgt: „Daarnaast is het aan te raden om gevarieerd te eten.

Inmiddels is er een hele industrie aan supplementen opgetuigd, maar als je gevarieerd eet, heb je dat niet nodig. Homo sapiens hadden namelijk ook geen supplementen. Het kan natuurlijk geen kwaad om als je ziek bent wat extra vitamine C te slikken of ijzertabletten bij een tekort.

Maar gezonde mensen hebben geen supplementen nodig.En mijn laatste advies is: eet weinig. Er is inmiddels namelijk te veel aanbod.

Minder eten, zorgt voor een langer leven. Vroeger was er ook niet altijd eten beschikbaar. Toen deed de mens aan ‘bulk’-eten, waarmee ze een voorraad aanlegden.

Later ontstond de landbouw en de ‘drie maaltijden per dag’-denkwijze. Maar dat is niet onze natuur. Eten als je honger voelt, dat is onze natuur.

” Hendrickx noemt op dat vasten tegenwoordig een trend is. „Dat is niet noodzakelijk de oplossing, maar we moeten weer leren eten naar ons hongergevoel. Onze verzadiging komt namelijk ook later dan ons hongergevoel.

Het is belangrijk om rustig, bewust en sociaal te eten. Dus niet voor de televisie of met een telefoon in onze hand.”Gezond leven zonder ziekte Hendrickx oppert vijf peilers voor een gezonde leefstijl.

„Beweging, voeding, slapen, natuur en sociaal contact. Die probeer ik zelf ook te hanteren.” De huisarts eet zelf zes keer per dag, is op zijn 75ste sportief en vitaal, fluit als scheidsrechter nog in het weekend voetbalwedstrijden en werkt nog drie dagen per week als huisarts.

„Ik eet nooit veel en sla ‘s middags ook weleens een eetmoment over. Daar werkt mijn systeem goed op en daar voel ik me lekker bij. Maar ben je bijvoorbeeld topsporter? Dan heb je meer koolhydraten nodig.

Als mens moet je eten naar wat bij jouw leefstijl past en wat jouw lichaam daarbij aangeeft.”En voor alle bourgondiërs en levensgenieters die denken ‘liever te dik in de kist dan weer een feestje gemist‘ en het leven maar saai vinden met al die gezonde voeding, stelt Hendrickx: „Dat is dus niet zo. Ik leef een lang, vitaal en plezierig leven, zonder ziektes.

”Meer weten over gezondheid? In deze stukken helpen we je op weg:Volgens een klinisch neuropsycholoog is een geneesmiddel voor Alzheimer nog lang niet in bereik. Wel tipt hij dingen die je kunt doen om het risico op dementie te verlagen.Soms eet of gebruik je jarenlang een product, waar je ineens een allergie of intolerantie voor ontwikkelt.

Hoe kan dat?Er zijn apparaten waarmee mensen, ook zij die kerngezond zijn, 24/7 hun bloedsuiker kunnen meten. Heb je daar iets aan?Iedereen is tegenwoordig moe. Misschien jij ook wel, misschien zelfs meer dan normaal.

We spraken een expert over de oorzaken van (toenemende) vermoeidheid.Kinderarts Nico van der Lely strijdt tegen zuipgedrag onder jongeren: ‘Meisje van 13 met 1,5 liter pure Pisang Ambon in haar maag’Welke voedingsmiddelen kunnen het risico op kanker verlagen? Dit zegt een hoogleraar.