‘Defensie heeft aan de Kamer het beeld geschetst van een schone oorlog. En die bestaan niet’, zegt Winnie Sorgdrager

In Hawija vielen in 2015 burgerslachtoffers door een Nederlands bombardement. „Defensie heeft het informeren van de Kamer over Hawija heel lang voor zich uitgeschoven”, zegt oud-minister Sorgdrager (D66), die onderzoek deed naar het bombardement.

featured-image

Moet minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) aftreden nu een onderzoekscommissie heeft vastgesteld dat diens voorgangers Jeanine Hennis (VVD) en Ank Bijleveld (CDA) de Tweede Kamer onvolledig en onjuist hebben geïnformeerd over het Nederlandse bombardement op Hawija? Onderzoeksleider en voormalig minister van Justitie Winnie Sorgdrager (D66) zucht: „Wat bereik je daar nou nog mee? Het belangrijkste zijn de lessen voor de toekomst. Ga daar nou eens mee aan de slag.” Uw commissie stelt dat Defensie niet transparant en niet eerlijk is geweest over de 85 burgerslachtoffers die vielen bij het bombardement in 2015.

„Defensie heeft het informeren van de Kamer heel lang voor zich uitgeschoven.” Dat begon al bij de F-16-vliegers die bij de vraag over burgerslachtoffers ‘nee’ aankruisten, zo schrijft u in het rapport. Het achterhouden van informatie lijkt structureel.



Mede-commissielid en voormalig F-16-vlieger Ralph Reefman, die met Sorgdrager het rapport heeft gepresenteerd, schudt zijn hoofd: „De detachementscommandant heeft meteen telefonisch melding gedaan aan de plaatsvervangend commandant operaties van het vermoeden van burgerslachtoffers.” Sorgdrager vult aan: „Den Haag is meteen gebeld, de top van het ministerie was op de hoogte.” Wilde Defensie wel dat de Nederlandse rol bekend zou worden? Sorgdrager: „Ik weet niet of ze op enig moment met een evaluatie naar buiten zouden zijn gekomen.

Er is weleens in een vertrouwelijke briefing met de Kamer gesproken over burgerslachtoffers, maar daar werden geen locatie, tijd, en aantallen genoemd. Dus daar kon de Kamer niet zoveel mee. Maar toen de NOS en NRC erover berichtten, kon men er niet meer onderuit.

” Geheimhouding speelde een rol bij de zwijgzaamheid van Defensie, zei u tijdens de persconferentie. Maar als de operatie achter de rug is, is dat toch geen valide argument meer? „Er was destijds een behoorlijke grote dreiging van de Islamitische Staat tegen Nederland. Dat was ook een reden voor terughoudendheid.

De tweede reden was dat men eerst zekerheid wilde over het aantal burgerslachtoffers – een zekerheid die niet mogelijk was.” Hoe komt het toch dat Defensie telkens dingen achterhoudt? „Daar kun je naar gissen. Wat Defensie doet is gevaarlijk en vaak ook geheim.

Ik snap dat het ingewikkeld is om daar volledig open te zijn, maar de Tweede Kamer moet wel zijn controlerende taak kunnen uitvoeren. Er had vertrouwelijk meer kunnen worden gemeld.” Uw commissie constateerde dat Nederland nauwelijks inzicht had in het targeting -proces, omdat inlichtingen niet werd gedeeld.

Moeten we dan wel meedoen? „Dat is een politieke afweging. Feit is dat de Amerikaanse inlichtingencapaciteit veel groter is dan die van Nederland. Na de val Srebrenica [in 1995] is gezegd dat Nederland een eigen inlichtingencapaciteit moest krijgen.

Die belofte is nooit waargemaakt.” Nederland beschikt toch niet over de middelen om zelf alle inlichtingen te verzamelen? „Dat kan ook niet. Maar je kunt wel mensen met verstand van zaken die lastige vragen kunnen stellen op een internationaal commandocentrum zetten.

Op basis van de antwoorden die je krijgt, kun je dan een eigen afweging maken.” Moeten we niet zeggen: we doen alleen mee als we die inlichtingen krijgen? „Binnen een coalitie moet je op elkaar kunnen vertrouwen. Vertrouwen is goed, maar dat moet geen blind vertrouwen worden.

” U stelt dat het kabinet duidelijker had moeten communiceren dat de F-16’s boven Irak werden ingezet bij een oorlog. Maar de Haagse politiek houdt niet van dat woord – Afghanistan was ook een ‘vredesmissie’. „De geweldsinstructies in Afghanistan waren echt anders.

Dat was een vredesmissie, dit was oorlog. Maar in de communicatie naar de Kamer ging het de hele tijd over precisiewapens, over ‘nul’ burgerslachtoffers. Daarmee schets je het beeld van een schone oorlog.

En een schone oorlog bestaat niet.” U heeft vastgesteld dat beelden van een Battle Damage Assessment van een Nederlandse F-16 die boven Hawija vloog, werden gewist. Dat klinkt als het mislukte filmrolletje uit Srebrenica.

Reefman: „Ik denk dat dat geen opzet is geweest, maar pure dommigheid. Alle beelden van de missie zelf zijn bewaard gebleven zoals dat hoort.” Uw commissie had wel vaker moeite om informatie los te krijgen.

Sorgdrager: „Wij kregen soms cd’s die we zelf moesten napluizen. Bijna alles wordt bewaard, maar je kunt de informatie alleen toegankelijk maken met goede zoeksystemen. Daar ontbreekt het aan.

”.