De voorstelling ‘Gutmensch’ confronteert je met je eigen decadentie en roept de vraag op: wat is een goed mens?

Drie jongemannen schieten in de lach. Het is zo’n lach waarin alle emoties besloten liggen, een lachen dat net zo goed een huilen had kunnen zijn. Even staan ze daar met z’n drieën, machteloos te proesten om alles wat de afgelopen uren onoplosbaar is gebleken.

Dan omhelzen ze elkaar. Het is het zachtmoedige slotbeeld van Gutmensch, de nieuwe productie van Collectief Blauwdruk, geschreven door Matthijs IJgosse. Het collectief, dat elke keer weer verrast met eigenzinnige maar rake adaptaties van klassieke toneelteksten, liet zich deze keer losjes inspireren door Bertolt Brechts De goede mens van Sezuan.



Het levert een speelse, energieke, slim gecomponeerde voorstelling op rondom de vraag: wat maakt iemand een ‘goed mens’? Ongeveer drieënhalf uur teruggespoeld, vanaf dat slotbeeld, schuiven wij, publiek, één voor één aan aan lange, kruislings met elkaar verbonden, gedekte tafels. De benedenzaal van De Schuur is, naar jaarlijkse eindejaarstraditie, omgetoverd tot een grote eetzaal, obers lopen rond met kommen soep, men schenkt elkaar glazen Pinot Grigio en Tempranillo bij, de sfeer is opgewonden vrolijk. We zullen gedurende de avond een vegetarisch driegangenmenu voorgeschoteld krijgen (uitstekende catering door Keukengeheimen), en tussen de gangen door vindt, in drie bedrijven, de theatervoorstelling plaats.

Wijzelf vertegenwoordigen daarin, zo blijkt, de honderdzestig gasten van een benefietdiner voor een of ander goed doel. Organisator van de benefietavond is Shenna (Dinda Provily), CEO van een non-profitorganisatie met de heerlijke naam ‘Doing Good Works’. De goededoelenbranche, zo speecht Shenna na het voorgerecht, heeft het de laatste jaren wat lastig, omdat investeren in goede doelen de naam heeft onrendabel te zijn, en zinloos, en naïef, zelfs een beetje dom – en toch blijft Shenna zich met haar organisatie onverminderd inzetten voor een betere wereld, zegt ze, want al zouden haar bemoeienissen een druppel op een gloeiende plaat zijn, zelfs dan is dat nog altijd beter dan niets doen.

Door een noodlottig foutje komt Shenna op haar eigen benefietavond te overlijden. Het tweede bedrijf speelt zich af in het hiernamaals, waar drie grijsgeklede figuren, een soort conciërges, zuchtend en steunend uitmaken wie er naar de hemel mag en wie naar de hel. Daar hebben ze ‘een systeem’ voor dat werkt, en dus niet hoeft te worden bevraagd, zeggen ze.

Vroeger bemoeiden de drie zich nog weleens met de toestand op aarde, maar om het werk vol te kunnen houden voeren ze tegenwoordig ‘een beleid van minimale inmenging’. Het metalen kistje (‘de doos’) waarin zich de aarde bevindt, houden ze bij voorkeur dicht, want al zijn er ook best mooie dingen te zien, je kunt het in dat doosje ’s nachts ook vervaarlijk horen schreeuwen. Als de drie zich door Shenna laten overhalen toch de held uit te hangen en de stervelingen een handje te helpen („Als we de problemen daar beneden oplossen dan wordt het hierboven vanzelf rustiger”), blijkt dat goede bedoelingen niet altijd garant staan voor een goede uitkomst.

Hoewel Gutmensch thematisch best wat wilder om zich heen had mogen grijpen (het blijft nu allemaal wel heel netjes rondom het hoofdthema cirkelen), slaagt de voorstelling er bij vlagen knap in om, zonder te moralistisch te worden, je te confronteren met je eigen decadentie. Daar zit je dan, met je Tempranillo in de hand, ‘We are the world’ mee te neuriën, terwijl een personage je er zojuist aan heeft herinnerd dat er elke dag zevenduizend pasgeboren baby’s sterven. Wat is een ‘goed mens’, in een wereld waarin privileges zo schrikbarend ongelijk zijn verdeeld? Collectief Blauwdruk weet het (gelukkig) allemaal ook niet.

In plaats van met een antwoord te komen, zendt de groep je het nieuwe jaar in met een gezonde dosis ongemak, met dat prachtige, wanhopige, radeloze lachen – en met een stevige omhelzing..