De Spanjaarden mengden platina stiekem met goud. Ze noemden het ‘zilvertje’

Nummer drie krijgt brons, nummer twee zilver en de beste krijgt goud; zo zijn we het gewend. Maar er komt nog iets bóven goud: het edelmetaal platina. Een gouden plaat is mooi, maar voor een platina plaat moeten ( meestal ) twee keer zoveel exemplaren verkocht of gestreamd worden.

Een platinum creditcard is duurder en exclusiever dan een gold creditcard. Een gouden jubileum bereik je al na vijftig jaar, voor een platina jubileum moet je zeventig jaar volhouden (zoals Queen Elizabeth II ). Platinablond is extremer (en staat minder mensen) dan goudblond.



Ja, dat laatste is natuurlijk een kleurkwestie: goud en platina zijn ook kleurnamen geworden. Goud is een geelbruine honingkleur, platina is glanzend grijswit. En platinablond glanst misschien wel, maar is toch niet echt grijswit.

Het heet óók zo omdat het chic klinkt. Wat denkt platina wel niet dat het is? Waarom zou het beter zijn dan goud? Is het zeldzamer, harder, zwaarder, duurder? Nou, duurder niet altijd, maar de rest wel. Een (liter)melkpak platina is circa 21,5 kilo, een melkpak goud 19,3 kilo.

Platina scoort 4-4,5 en goud 2,5-3 op de hardheidsschaal van Mohs (waar talk=1 en diamant=10). En in 2024 werd wereldwijd 170.000 kilo platina gedolven en liefst 3.

300.000 kilo goud, zo’n twintig keer zoveel. Toch is goud momenteel bijna drie keer zo duur als platina: voor het eerdergenoemde melkpak met goud moet je zo’n 1,67 miljoen euro neerleggen, het melkpak platina krijg je voor ruim zesenhalve ton al mee (terwijl er dus meer massa in zit).

Dat heeft deels te maken met de deze eeuw sterk gestegen en nog steeds stijgende goudprijs, maar de prijzen van platina en goud fluctueren al ruim honderd jaar sterk ten opzichte van elkaar. Tien jaar geleden en vrijwel de hele twintigste eeuw was platina duurder dan goud. En dat voor een metaal dat de Spanjaarden stiekem door het goud mengden toen ze het in de 16de eeuw in Colombia aantroffen, en dat ze neerbuigend ‘zilvertje’ noemden (platina is het verkleinwoord van plata , zilver).

Pas in 1748 werd platina wetenschappelijk beschreven, door de Spaanse militair en ontdekkingsreiziger Antonio de Ulloa (1716-1795). Bij zijn terugreis in 1744 werd het Franse schip waarop hij reisde trouwens gekaapt door de Britten, maar hij mocht meteen lid worden van de Royal Society en daarna terug naar Spanje. De Brit William Hyde Wollaston (1766-1828) vond rond 1800 uit hoe je het lastige platina-erts kunt bewerken (en ontdekte daarna rodium en palladium, elementen die vaak in platina-erts zitten).

Maar platina werd pas populair in de 20ste eeuw: eerst voor sieraden, tijdens WO II in de wapenindustrie en daarna (en nog steeds vooral) als katalysator in de olie-industrie. Het wordt ook gebruikt in driewegkatalysatoren om uitlaatgassen te ‘reinigen’. En de platinaverbinding cisplatine wordt als chemotherapie gebruikt.

Platina is dus gewild, maar de prijs schommelt mee met financiële crises en trends in de (auto-)industrie. Die schommelingen kunnen leiden tot problemen bij de bron. Ruim tweederde van het platina wordt gedolven in Zuid-Afrika; onderbetaald, zwaar, ziekmakend mijnwerk.

In 2012 eindigde een staking voor meer loon bij het dorp Marikana in een bloedbad , toen de politie 34 mijnwerkers doodschoot en er 78 verwondde..