De rechtsstatelijke ruggengraat van NSC is voor nu gered

De rechtsstatelijke ruggengraat van NSC is voor nu gered De noodwet is van tafel. Er komt een spoedwet en strengere asielmaatregelen. Een overwinning voor Nieuw Sociaal Contract? Onderhandelingen onder hoogspanning eindigen op het Binnenhof altijd in winnaars of verliezers.

De betrokken partijen bagatelliseren die beeldvorming en hechten vooral aan hun maatschappelijke rol: problemen in het land oplossen. Maar ze zijn zich wel degelijk bewust van het feit dat politiek óók draait om het eindresultaat van zo’n onderhandeling. Nieuw Sociaal Contract (NSC) trok afgelopen weken een rode lijn: een noodwet om het asielbeleid bij te sturen mag alleen mits dragend gemotiveerd.



Al snel concludeerde de partij dat die juridische onderbouwing er niet zou komen. Eerst waren er kritische ambtenaren die erop wezen dat een noodwet onmogelijk ingezet kan worden omdat er geen sprake is van een crisissituatie. De partij deed ook zelf onderzoek en legde haar oor te luisteren bij juristen.

Conclusie: een noodwet is niet houdbaar. Waarnemend fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven (NSC) confronteerde PVV-leider Geert Wilders met de conclusies. Ze voelde zich daarin gesteund door de Eerste Kamer waarin zich een meerderheid aftekende tegen de inzet van de noodwet.

De afloop is bekend: de wet is van tafel. Er komt een spoedwet waarin de partijen tot een nog strenger asielbeleid komen. Voor de partij van Pieter Omtzigt is dit een overwinning.

NSC hecht aan correcte procedures. Sinds de partij de verkiezingen won is de inzet duidelijk: de afspraken die worden gemaakt moeten binnen de grenzen van de rechtsstaat passen. In de toespraken die Omtzigt hield tijdens de formatie kwam het rechtsstaatdocument dat werd ondertekend door NSC, BBB, VVD en PVV, altijd ter sprake.

“Wij doen geen concessies op het punt van de rechtsstaat”, zei Omtzigt tijdens het laatste NSC-congres afgelopen voorjaar. “Het is ons kostbaarste bezit.” Hoewel Omtzigt ziek thuis zit, geldt het mantra van de partijleider nog steeds.

De NSC-fractie heeft bij iedere afspraak die ze maakt, het doorlopen van de correcte juridische procedures in het achterhoofd. Waar dat toe kan leiden werd deze week zichtbaar: Van Vroonhoven toonde zich niet gevoelig voor de grillen van PVV-leider Geert Wilders. De vraag blijft in hoeverre de nog strengere asielmaatregelen passen binnen het rechtsstatelijke geweten van NSC.

Eén van de plannen is om Syriërs terug te sturen naar veilige gebieden in Syrië. Een plan dat Wilders eerder al opperde via X en waar NSC direct al van gecharmeerd was, mits de juiste procedures worden gevolgd. Allereerst moeten ambtenaren van Buitenlandse Zaken in een ambtsbericht vaststellen of delen van Syrië veilig kunnen worden verklaard.

Als dat het geval is, kunnen mensen terug worden gestuurd. Het nieuwe ambtsbericht voor Syrië wordt met spoed opgesteld. Het kabinet hoopt daarna Syriërs terug te kunnen sturen naar veilige gebieden.

NSC kan ermee leven, want de manier waarop het terugkeerbeleid van de Syriërs wordt vormgegeven past binnen de wettelijke kaders. Met die bril op kijkt de NSC-fractie ook naar de andere, strenge asielmaatregelen. Of ze allemaal juridisch houdbaar zijn? Ze weten het niet zeker bij NSC.

Mocht dat niet het geval zijn, dan zal een rechter de politiek daarop wijzen. Voor Omtzigt is dat juridische ventiel van wezenlijk belang. Zijn fractie volgt die lijn.

Maar critici wijzen erop dat de ‘rechtsstaat in deze coalitie wel erg vaak wordt gebruikt als begrenzing omdat het moet’. Want de praktijk is nogal eens weerbarstig. In het laatste ambtsbericht over Syrië bijvoorbeeld concluderen ambtenaren al dat delen van Syrië veilig zijn, maar dat terugkeer onverstandig is omdat vluchtelingen kans lopen op vervolging door het Assad-regime.

Hoe het kabinet omgaat met deze mensen, wordt niet duidelijk. Geen zorgen, is de boodschap van minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark (NSC). Ze belooft ‘zeker veel oog te hebben’ voor de uitvoerbaarheid van de asielplannen en prijst tegelijkertijd Van Vroonhoven ‘die de onderhandelingen ontzettend knap heeft gedaan’.

NSC haalt duidelijk opgelucht adem. De rechtsstatelijke ruggengraat is voor nu gered. Geert Wilders was standvastig, zou nooit buigen, hield voet bij stuk en dreigde desnoods met een kabinetscrisis.

Tot de PVV-leider woensdag alsnog toegaf aan coalitiepartner NSC: het staatsnoodrecht voor asiel wordt niet ingezet. Lees hier alle artikelen over dit thema.