De rechten van de kleine matéboeren verdwijnen in Argentinië als sneeuw voor de zon

De rechten van de kleine matéboeren verdwijnen in Argentinië als sneeuw voor de zon Argentino Almeyda en Hugo Sand, betrokken bij de matéboeren-opstand in 2001, zien de geschiedenis zich herhalen nu de economische hervormingen van de Argentijnse president Milei hun sector raken. Langzaam hobbelt de oude rode Volkswagen pick-up van Argentino Almeyda (85) over de typische bosweggetjes van rode klei in de Noord-Argentijnse provincie Misiones, richting zijn chacra (klein oppervlakte landbouwgrond, red.) waar hij maté op verbouwt.

“We hebben zo’n vier hectare”, zegt Almeyda bij aankomst op zijn land aan de rand van het dichtbegroeide regenwoud. “Maar de productie staat bijna stil omdat de prijs per kilo matéblad extreem laag is, het is bijna duurder om te oogsten.” Misiones is hét hart van de productie van de Argentijnse nationale drank ‘yerba mate’.



Een traditionele inheemse cafeïnehoudende kruidendrank die wordt gedronken met een metalen rietje uit een beker van kalebas of hout. Het overgrote deel van de nationale productie is in handen van kleine producenten als Almeyda, maar nu de regering de prijsregulatie heeft afgeschaft krijgen zij het steeds moeilijker. “De kleine producenten staan op omvallen”, zegt Almeyda bitter.

De matéteelt wordt traditioneel gedaan door kleinschalige familiebedrijven die de plantages al generaties in de familie hebben, legt boerenleider Hugo Sand uit als hij de oudste plant op zijn plantage laat zien. “Deze is ruim 70 jaar geleden door mijn opa geplant, het is nu een boom geworden zo groot”, zegt hij met een glimlach als hij de groene bladeren door zijn vingers laat gaan. Het waren voornamelijk Europese migranten die aan het begin van de vorige eeuw begonnen met de matéteelt, legt Sand uit, die zelf van Finse komaf is.

“De kolonisten kregen in de jaren 1920 eigenaarschap over hun grond als ze ten minste 25 procent van de grond beplantten met matéplanten. Dit was een overheidsmaatregel om de lokale productie te stimuleren”, vertelt de 66-jarige matéboer. Dit zorgde ervoor dat er momenteel in de provincie Misiones heel veel maté wordt geproduceerd door veel kleine grondbezitters.

“Er zijn zo’n dertien- tot vijftienduizend kleine producenten, die ook weer veel landarbeiders van werk voorzien tijdens de oogst”, zegt Sand. “Zo is de matéteelt één van de belangrijkste pijlers van de economie van Misiones, en één van de belangrijkste lokale economieën van het land.” Die lokale economie staat nu onder grote druk door de grote economische hervormingen en overheidsbezuinigingen van de Argentijnse regering onder leiding van Javier Milei die een eind maakten aan de vaste minimale prijsafspraken die bescherming boden aan de kleine producent.

Ook is de staatsfinanciering stopgezet voor het Instituto Nacional de la Yerba Mate ( Nationale Yerba Mate Instituut (INYM)), dat prijsafspraken en oogstquota vaststelde, waardoor het instituut vleugellam is geworden. Hierdoor is de markt helemaal ingestort, vertelt Sand. “Waar je in december vorig jaar nog 505 peso’s (47 eurocent) per kilo geoogst blad kreeg, is dat nu 180 peso’s (17 eurocent).

” Volgens de provinciale minister van Landbouw en Productiviteit Facundo López Sartori zijn prijsafspraken en oogstquota nodig om de lokale economie te beschermen. “De matémarkt is een imperfecte markt. Er zijn heel veel kleine producenten, maar er zijn maar een paar grote afnemers van hun product.

” Hierdoor hebben ze veel macht over de kleine producenten die vaak geen geld hebben om hun eigen productielijn op te zetten. “Om die macht te breken is het INYM opgericht, de prijsafspraken en de oogstquota zorgden ervoor dat de kleine producent een eerlijke prijs kreeg voor zijn oogst”, zegt Sartori. “Het INYM-instituut was het resultaat van de matéboeren-opstand uit 2001 die zijn oorsprong had in de jaren negentig”, vertelt Hugo Sand die deze opstand leidde.

In die jaren zwaaide oud-president Carlos Menem de scepter in het Zuid-Amerikaanse land. Net als de huidige regering voerde hij ingrijpende neoliberale economische hervormingen door. Ook toen werden de prijsafspraken opgeschort en moest ‘marktwerking’ zorgen voor een eerlijke prijs.

“Dit was echter niet het geval, de producenten konden niet meer rondkomen en veel van hen moesten hun grond van hun voorouders verkopen”, vertelt Sand. Hierdoor kwam veel land in handen van grote landbouw- en bosbouwbedrijven. “Door maandenlang wegblokkades op te werpen en pleinen te bezetten hebben we toen uiteindelijk gewonnen.

” Iets soortgelijks ziet Hugo Sand straks weer gebeuren. “Veel mensen kunnen niet oogsten, waardoor ze grote bedrijven toegang geven tot hun land om te oogsten met machines. Dit is de eerste stap van het verlies van soevereiniteit over je land.

De verkoop volgt meestal snel daarna.” En dat is ook het doel van dit beleid, meent Sand. “Het is een politiek gemotiveerd project, om meer land te concentreren in de handen van weinigen.

” “Dit willen we uit alle macht voorkomen”, zegt minister Facundo. Om dit te voorkomen is de provincie een provinciaal instituut voor de yerba mate aan het oprichten. “Zo kunnen we de macht van de grote bedrijven in toom houden en weer tot een prijsafspraak komen.

” Volgens de minister maakt het beleid van Milei dat provincies weer meer eigen beleid moeten gaan maken. “In een federaal land hebben we als provincies de soevereiniteit over onze eigen grond en hulpbronnen, we moeten meer ons eigen beleid gaan maken en minder kijken naar Buenos Aires.” Ondertussen kijken Almeyda en Sand met enige angst naar de toekomst.

“Als de matéteelt instort, stort de hele provinciale economie in elkaar”, zegt Almeyda. Hugo Sand schetst het mogelijke scenario. “Dagloners trekken dan naar de sloppenwijken in de steden, jongeren verdwijnen uit Misiones, er komt hoge werkloosheid, armoede en rijen bij de soepkeukens, net als in de jaren 90.

Onze opstand en de creatie van het INYM gaven iedereen weer een toekomst, dat wordt nu allemaal weer afgebroken.” Of er weer een opstand komt, durven ze niet te zeggen. “Er is op dit moment te weinig eenheid onder de producenten.

Maar als de situatie erger wordt, wie weet”, zegt Almeyda met een strijdbaar gezicht. In Argentinië is de inflatie de 100 procent gepasseerd . In arme wijken voorkomen gaarkeukens, gerund door vrouwen uit de buurt, dat burgers kopje-onder gaan.

.