‘De onderwijskwaliteit verbeteren? Met al die losse maatregelen komen we er niet’

Uit de jaarlijkse IDP-proeven die leerlingen uit basisscholen van het katholieke onderwijs afleggen, blijkt dat er dan toch geen sprake is van een kentering op het vlak van leerprestaties. Vorig jaar gingen die opvallend vooruit, maar nu stagneren ze weer. Als we de leerprestaties van Vlaamse leerlingen écht willen optrekken, dan zal daar meer voor nodig zijn dan een rist losse, eenmalige maatregelen.

Dat blijkt uit de nieuwe resultaten van de Interdiocesane proeven (IDP), die leerlingen uit het katholieke onderwijs in het vierde en zesde leerjaar afleggen. ‘In 2022 waren de scores heel slecht, maar vorig jaar was er een trendbreuk. Jammer genoeg heeft die hoopgevende tendens zich in 2024 niet doorgezet: we blijven min of meer op hetzelfde niveau als in 2023’, zegt onderwijseconoom Kristof De Witte (KU Leuven), die de IDP-proeven elk jaar samen met zijn collega Letizia Gambi analyseert.



Kinderen uit het vierde leerjaar scoorden wel wat slechter voor natuur en techniek, terwijl leerlingen uit het zesde leerjaar voor natuur, ruimte en begrijpend lezen achteruitgingen. Voor luisteren zakten hun resultaten zelfs weer onder die van 2022. Al zijn er ook lichtpunten.

De sterkste leerlingen, die in 2022 opvallend achteruitboerden, doen het nu weer veel beter. ‘Dat net onze kopgroep twee jaar geleden zo sterk terugviel, was alarmerend’, zegt De Witte. ‘Dat hing voor een stuk samen met de pandemie: uit angst om de zwakste leerlingen te verliezen, werd toen heel erg op die groep gefocust.

Dat was nodig, maar daardoor verloren we de sterksten wel uit het oog. Onder meer door de slechte resultaten in de IDP-proeven, is er sindsdien weer veel meer aandacht naar hen gegaan en dat heeft duidelijk geloond.’Minimumdoelen‘Weet je wat het probleem is met al die proeven en onderzoeken? Als de resultaten slecht zijn, bedenken de minister en de onderwijskoepels grote plannen die wij dan weer moeten uitvoeren.

Alleen lijkt het op papier altijd veel gemakkelijker dan als je daadwerkelijk voor de klas staat.’ Leen, leerkracht vierde leerjaar.De resultaten van de IDP-proeven mogen dan niet dramatisch zijn, ze tonen wel aan dat er (nog) geen sprake is van een echte kentering en dat er dus structurele maatregelen nodig zullen zijn om de onderwijskwaliteit op te trekken.

Vandaar dat er nu onder meer nieuwe minimumdoelen voor het basisonderwijs in de maak zijn. Een rondvraag in de Leraarskamers van Knack leert dat veel leerkrachten bang zijn dat die halsoverkop zullen worden afgewerkt en ingevoerd. ‘We mogen dat echt niet overhaasten’, zegt Bruno Vanobbergen, directeur-generaal van Katholiek Onderwijs Vlaanderen.

‘Zodra de minimumdoelen er zijn, moeten ze nog worden vertaald in concrete leerplannen waarmee leerkrachten vervolgens aan de slag kunnen. Wij zijn alvast van plan om ze vanaf 1 september 2026 stapsgewijs in te voeren zodat scholen en leerkrachten zeker genoeg tijd krijgen om zich de nieuwe leerplannen eigen te maken.’Wellicht is dat een voorwaarde om scholen en leerkracht echt mee te krijgen.

‘Dat is toch de les die we uit het M-decreet hebben geleerd’, zegt De Witte. ‘Op zich was dat plan een waardevolle stap naar inclusiever onderwijs, maar er werd geen extra financiering voor uitgetrokken, leerkrachten hadden veel te weinig tijd om zich aan te passen en er was ook niet genoeg ondersteuning. In veel scholen leidde dat tot verwarring, stress en een hogere werkdruk.

Het gevolg is dat het inclusiedossier nu voor jaren is verbrand. Dat mag echt niet met de nieuwe eindtermen gebeuren.’Niet alleen de snelheid waarmee Demir de nieuwe minimumdoelen wil uitrollen, baart veel leerkrachten zorgen.

Na alles wat ze de voorbije jaren al voor de kiezen hebben gekregen, staan sommigen amper nog open voor veranderingen. ‘Ik begrijp dat er leerkrachten zijn die ertegen opzien om straks een grotendeels nieuw leerplan te moeten toepassen, maar met het oog op de onderwijskwaliteit het is echt wel noodzakelijk dat we in het lager onderwijs weer meer nadruk leggen op basisvaardigheden en basiskennis.’Moedertaal‘Meer dan de helft van mijn leerlingen spreekt niet goed Nederlands, sommigen komen elke dag met een lege brooddoos naar school en dan zijn er ook nog een paar met speciale zorgnoden.

Soms heb ik het gevoel dat ik de boel alleen maar bij elkaar probeer te houden en amper aan lesgeven toekom. Terwijl ik niets liever wil dan hen allemáál klaarstomen voor het tweede leerjaar.’ Lisa, leerkracht eerste leerjaarUit de IDP-proeven blijkt nog maar eens dat de sociaal-economische achtergrond en de moedertaal van scholieren grote impact hebben op hun leerprestaties.

‘Voor begrijpend lezen, dat voor veel vakken een cruciale vaardigheid is, doen de leerlingen van scholen met veel kinderen die thuis geen Nederlands spreken het veel minder goed dan elders’, zegt De Witte. Vorig jaar nog bevestigde het internationale TIMSS-onderzoek dat de kloof tussen kansarme en kansrijke leerlingen in Vlaanderen heel groot blijft. ‘De resultaten van kinderen uit kwetsbare groepen daalden inderdaad nog meer dan die van andere leerlingen’, zegt Vanobbergen.

‘Ook dat is voor ons een belangrijke reden om werk te maken van een kennisgericht curriculum. Uit buitenlandse voorbeelden en onderzoeken weten we dat die kloof daarmee voor een stuk kunnen verkleinen. Daarnaast is het natuurlijk ook belangrijk dat er onder meer sterk wordt ingezet op klasmanagement en ouderbetrokkenheid.

’ Daarbij is het volgens experts doorslaggevend dat leerkrachten er rotsvast in geloven dat al hun leerlingen de finish kunnen halen. Vandaag blijken zij vaak lagere verwachting te hebben van kinderen die, bijvoorbeeld, in kansarme gezinnen opgroeien. ‘Terwijl we weten dat hoge verwachtingen een positief effect hebben op de leerprestaties’, zegt Kristof De Witte.

‘Een leerling die voelt dat zijn leerkracht veel van hem verwacht, behaalt doorgaans betere resultaten.’Lerarentekort‘Mijn collega van het derde leerjaar is al twee weken thuis met een burn-out, maar de directie heeft nog altijd geen vervanger gevonden. Daarom zitten haar leerlingen nu elke namiddag bij mij in de klas.

Probeer zo maar eens alle kinderen bij de les te houden en ondertussen extra aandacht te geven aan degenen die dat nodig hebben.’ Sofie, leerkracht vierde leerjaarOok het lerarentekort heeft onmiskenbaar invloed op de leerprestaties van Vlaamse scholieren. Wanneer er niet genoeg leerkrachten zijn om op maat van de leerlingen te remediëren en te differentiëren, dreigen sommigen steeds verder achterop te raken.

‘Iedereen is het erover eens dat we meer leerkrachten moeten aantrekken en die ook in het onderwijs moeten zien te houden. Ondertussen is gebleken dat we daar niet in zullen slagen met one shots, zoals de invoering van het mandaat van leraar-specialist’, zegt Bruno Vanobbergen. Nochtans is dat wat de voorbije jaren vaak gebeurde wanneer weer eens uit het een of andere onderzoek bleek dat er iets haperde aan de onderwijskwaliteit.

‘Er moet dringend werk worden gemaakt van een globaal plan voor de toekomst van ons onderwijs’, zegt De Witte. ‘In de aanloop naar de Vlaamse verkiezingen zetten alle politieke partijen dat nadrukkelijk op de agenda, maar nu wordt er amper nog over gepraat.’BeleidsruimteZeker de laatste jaren heb ik het gevoel dat ze in Brussel alles in onze plaats willen beslissen.

Alsof ze de scholen en de leerkrachten niet meer helemaal vertrouwen. Dat vind ik jammer, want elke school is anders. Wij weten toch zelf het best wat onze leerlingen en leerkrachten nodig hebben om zich hier thuis te voelen en goed te presteren?’ Jan, directeur basisschoolVolgens Bruno Vanobbergen moeten scholen ook meer ruimte krijgen om zich anders te organiseren.

‘In Brussel zijn er vandaag al scholen waar maar vier dagen per week meer wordt lesgegeven’, zegt hij. ‘Er zijn ook landen waar het echte leren in de voormiddag gebeurt en de namiddag voor andere activiteiten wordt voorbehouden. Echt inspirerende voorbeelden.

In Vlaanderen hebben we op dat vlak trouwens wat marge, want in vergelijking met veel andere landen hebben wij in het basisonderwijs nog altijd veel instructietijd. ‘Als schooldagen anders georganiseerd worden, krijgen leerkrachten meer tijd om hun lessen voor te bereiden, met collega’s van gedachten te wisselen of zich bij te scholen. Dat laatste is heel belangrijk, want vandaag hebben ze in het basisonderwijs veel te weinig ruimte om zich te professionaliseren.

’ ‘Door het M-decreet is het hele inclusiedossier nu verbrand. Dat mag echt niet met de nieuwe minimumdoelen gebeuren.’Kristof De Witte, onderwijseconoom Een andere veelgehoorde verzuchting in de Leraarskamers van Knack is dat directies amper kunnen kiezen wie ze voor de klas zetten en welke taken ze hun personeel geven.

‘Scholen en schoolbesturen zouden inderdaad veel meer ruimte moeten krijgen om een professioneel personeelsbeleid te voeren’, zegt Vanobbergen. ‘Vandaag is het, bijvoorbeeld, heel moeilijk om leerkrachten met een lange staat van dienst een andere opdracht te geven.’ Nochtans kunnen oudere leerkrachten vaak een heel waardevolle rol spelen als mentor van startende collega’s.

‘Dan zullen we minder ervaren leerkrachten verliezen en zullen starters zich veel meer gesteund voelen. En dat heeft dan weer impact op hun prestaties en op die van hun leerlingen’, zegt De Witte. ‘In het onderwijs hangt alles aan elkaar.

Net daarom zullen we de onderwijskwaliteit nooit kunnen opkrikken met alleen maar losse maatregelen. Daar is een samenhangend plan voor nodig.’Wiskundekennis keldert: ‘Veel leerlingen begrijpen niet meer wat vermenigvuldigen is’ HOE DOEN LEERLINGEN HET AAN HET EIND VAN DE BASISSCHOOL? Hoeveel lesweken hadden leerlingen volgens de IDP-proeven in 2024 nodig om de leerstof te verwerken? Begrijpend lezen Ten opzichte van 2022: leerlingen hadden 5,3 lesweken minder nodig om dezelfde leerstof te verwerkenTen opzichte van 2023: leerlingen hadden 3,7 lesweken meer nodig om dezelfde leerstof te verwerken LuisterenTen opzichte van 2022: leerlingen hadden 5,8 lesweken meer nodig om dezelfde leerstof te verwerkenTen opzichte van 2023: leerlingen hadden 2,6 lesweken meer nodig om dezelfde leerstof te verwerken Natuur en techniekTen opzichte van 2022: leerlingen hadden 4,8 lesweken minder nodig om dezelfde leerstof te verwerkenTen opzichte van 2023: leerlingen hadden evenveel lesweken nodig om dezelfde leerstof te verwerken Hoofdrekenen, meten en metend rekenenTen opzichte van 2022: leerlingen hadden 6,3 lesweken minder nodig om dezelfde leerstof te verwerkenTen opzichte van 2023: leerlingen hadden evenveel lesweken nodig om dezelfde leerstof te verwerkenThe post ‘De onderwijskwaliteit verbeteren? Met al die losse maatregelen komen we er niet’ appeared first on Knack.

.