De noodkreet van de WRR: wie kan ons van big tech redden?

De noodkreet van de WRR: wie kan ons van big tech redden? Tussen de eerste en tweede gang – met andere hoofdredacteuren waren we uitgenodigd voor een diner van uitgeversorganisatie NDP Media – luisterden wij onlangs naar een noodkreet. Er is geen tijd te verliezen, anders kunnen media hun democratische functie niet meer vervullen. Vertolker van deze noodkreet was Corien Prins, werkzaam bij de WRR, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.

Deze Raad publiceerde begin oktober een dik rapport vol aanbevelingen aan de overheid om de rol en positie van media te versterken en daarmee ook de democratie. Want journalistiek is niet onfeilbaar, maar heeft wel de beste kaarten voor het bieden van onafhankelijke en betrouwbare informatie, aldus Prins en haar collega’s. Het nieuws uit dit rapport bracht Trouw onder de kop ‘Wat als Elon Musk DPG of Mediahuis overneemt? ’ Over de enorme veranderingen in het medialandschap, waarin ook Trouw een plekje heeft, vertelde de WRR ons weinig nieuws.



Een van de grootste verschuivingen is dat grote platformbedrijven de verspreiding van informatie wereldwijd zijn gaan beheersen. Op een andere bijeenkomst – hoofdredacteuren reizen wat af in de avond – luisterden we onlangs naar de analyse van de Duitse mediawetenschapper Martin Andree. Hij is de auteur van het boek Big Tech muss weg! , met als ondertitel De digitale concerns vernietigen democratie en economie.

Visueel geïllustreerd met data-analyses hield deze hoogleraar ons een toekomstbeeld voor, waarin een handvol tech-titanen zoals Alphabet (Google), Meta, Amazon, Apple en Microsoft de dienst uitmaken en de rest al op het digitale kerkhof ligt. Met de boodschap ‘Jullie kunnen kiezen: je sterft langzaam of je sterft snel’ liet hij een zaal vol journalisten lachen als boeren met kiespijn. Met die verschuiving van informatiemacht is de kwaliteit van het publieke debat onder druk komen te staan, constateert de WRR.

Sociale media brachten veel goeds, maar bereidden ook de weg voor een golf van nepnieuws. Informatie die voor de democratie belangrijk is, artikelen waarin journalisten zich de luis in de pels van de macht tonen, maar ook culturele en educatieve programma’s, verdwijnen naar de marge van het publieke debat. Mede ‘dankzij’ sociale media krijgen journalisten steeds vaker te maken met bedreigingen.

Een mens zou er alle eetlust van verliezen. Gelukkig bevatte het WRR-rapport ook praktische, constructieve adviezen. Die draaien om het principe dat de overheid niet alleen vrijheid van meningsuiting kan garanderen door zich te onthouden van censuur of vergaand toezicht vooraf, zoals het klassieke grondwetsartikel voorschrijft.

De overheid heeft ook een actieve taak dit grondrecht te waarborgen, door media vanuit een ‘democratische bril’ te bezien, in plaats van in te delen in hokjes van publieke en commerciële media, of radio/tv/dagbladen. Voor een krant als Trouw , waar het beschermen van de parlementaire democratie in het redactiestatuut is verankerd, is dat een hoopvol idee. Door de lange discussie bij het diner haalden we het toetje niet, maar we hadden in elk geval iets om op te kauwen.

Trouw-hoofdredacteuren Karel Smouter en Wendelmoet Boersema schrijven wekelijks over de discussies op de redactie en de keuzes van de krant. Lees hier alle artikelen over dit thema.