/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124696276-06ed61.jpg)
3 weeks Ago
Wat een genot om een van de hoogtepunten uit de Nederlandse toneelliteratuur opnieuw opgevoerd te zien worden. Cloaca , een tekst van Maria Goos, was een theaterhit in 2002 , mede dankzij het spel van Pierre Bokma, Gijs Scholten van Aschat, Peter Blok en Jaap Spijkers. Het werd verfilmd en daarna ook veel in het buitenland gespeeld.
Nu is er weer een nieuwe versie, door het jonge acteurscollectief Dronken Mensen. Ze spelen met een stevige portie esprit en overborrelende geestdrift, die het beste uit het stuk bovenhaalt. Het resultaat is een knallende tragikomedie.
De locatie van de voorstelling is allesbehalve de luxe loft die Maria Goos voorschrijft, maar wel inspirerend. Deze versie speelt zich af in een kale, betonnen ruimte, in een bruggebouw over de Amsterdamse ringweg A10, zodat het publiek zicht heeft op een stroom gele en rode lampen in de diepte. De ruimte is ingedeeld met stoelen naast tafeltjes, als in een comedykelder.
Op de tafels staan her en der borrelplankjes en koelemmers met witte wijn, zodat er alsnog een sfeer van overvloed hangt. Cloaca ontleedt met chirurgische precisie de verkruimeling van een oude vriendschap. Vier veertigers, ooit studievrienden, worden door omstandigheden naar elkaar toegedreven, na jaren sporadisch contact.
Het begint ermee dat ambtenaar Piet te horen krijgt dat ze 21 jaar aan verjaardagscadeaus op haar werk moet teruggeven. Elk jaar deed ze een keuze uit de afgeschreven kunst die in de kelder van het gemeentehuis lag opgeslagen. Nu wil de gemeente de werken terug, tot haar ontzetting.
Dan stormt Joep binnen in haar huis, dat efficiënt wordt weergegeven door niet meer dan een grote draaischijf. Joep, politicus, is ‘even’ bij zijn vrouw weg en komt logeren. Piet neemt vriend Tom als advocaat voor haar zaak, maar die blijkt net uit een kliniek te komen, waar hij was opgenomen nadat hij zonder het te beseffen in zijn onderbroek door Barcelona liep.
Als laatste dient Maarten zich aan, sterregisseur, vlak voor een première. In de kern zijn het typetjes: de pompeuze politicus, de doorgesnoven advocaat en de ijdele regisseur die ook een seksueel roofdier is. Maar ze worden door Goos met zoveel kleurrijke details tot leven gewekt dat ze daar bovenuit stijgen en gaan vliegen.
Wat ze gemeen hebben, is dat het volstrekt door zichzelf geobsedeerde mannen zijn. Geen van hen luistert naar de wanhopige Piet. Haar woorden zijn ruis die ze hoogstens als een adempauze in hun monoloog toestaan.
Al die spaak lopende dialogen zijn om van te smullen. Bij alles wat ze zeggen onthullen ze meer van hun misstappen, wangedrag en hypocrisie, en laten ze zien hoe lelijk ze eigenlijk over hun vrienden denken. Zo pelt Goos laagjes vernis af en komt ze tot een geestig-venijnig portret van deerniswekkende én huiveringwekkende mannelijkheid.
Justus van Dillen excelleert als windbuil Joep, een door-en-door opportunistische politicus, die zijn relatiebreuk vooral een probleem vindt omdat zijn naam wordt genoemd als mogelijke minister bij de formatie. „Helaas wel voor een andere partij dan ik had gepland”, is zo’n gouden tussenzinnetje van Goos dat de man optimaal definieert. Hilarisch hoe Van Dillen strak en onverstoorbaar zijn gedachtengang voortzet nadat iemand anders iets zegt en hoe verbaasd hij is als hij op fouten wordt gewezen.
Net zo knap is hoe Xander van Vledder de jachtige nervositeit van de manische Tom weergeeft. Zijn gekte blijft navolgbaar. Hoewel Linde van den Heuvel delicaat gestalte geeft aan Piet is het toch een verarming dat Piet (‘Pieter’ in het origineel) nu een vrouw is.
In Cloaca ligt de mannenvriendschap op de snijtafel, maar tegenover drie mannetjesapen staat nu geen bange, hulpeloze man, maar een bange, hulpeloze vrouw. Dat geeft minder diepte en contrast aan hoe mannen kunnen zijn. Toch maakt het de slagkracht van deze moderne klassieker er ook weer niet veel minder door.
Gerede kans dat je als publiek helemaal vergeet je wijn op te drinken..
