De EU zwabbert met klimaatbeleid

Ze had onderhandeld tot zonsopgang. Na een jarenlange aanloop sloot Europarlementariër Lara Wolters (PvdA) op 14 december 2023 een politiek akkoord met de lidstaten over haar ‘anti-wegkijkwet’. Een hele mondvol: de ‘ Corporate Sustainability Due Diligence Directive ’ (CSDDD), een wet die bedrijven verplicht actief te zoeken naar misstanden (zoals mensenrechtenschendingen en vervuiling) bij hun toeleveranciers.

„Historisch”, zei ze de volgende ochtend, bijna dertig uur wakker, tegen deze krant . Maar nu, een klein jaar later, is ze onaangenaam verrast door een plan van Ursula von der Leyen om haar wet samen te voegen met twee andere belangrijke wetten over verduurzaming in een zogeheten omnibuswet. Op die manier zou de commissievoorzitter regeldruk willen bestrijden.



Volgens Von der Leyen staat de inhoud daarbij niet ter discussie, maar Wolters en andere groene politici wijzen op het risico dat het samenvoegen in de praktijk de deur opent om de wetten af te zwakken. Alle drie de wetten stammen namelijk van vóór de Europese verkiezingen, waarna de EU een stuk naar rechts opschoof. Meer van wat was afgesproken blijkt op losse schroeven te staan.

De nieuwe Europese wet tegen ontbossing werd twee jaar geleden aangenomen, maar in november (twee maanden voordat bedrijven eraan moesten voldoen) – wilde het Europees parlement alsnog de wet afzwakken en een jaar uitstellen. De Europese raad ging wel akkoord met uitstel, maar niet met de versoepelingen. Ondernemers worstelen met toenemende regeldruk vanuit de Europese Unie.

Maar niet alleen regeldruk geeft het bedrijfsleven problemen, onzekerheid doet dat ook. Een omnibuswet is een Europees instrument om verschillende wetgeving samen te moderniseren en de regeldruk te verminderen. Het is niet gebruikelijk dat ze wordt ingezet voor wetgeving die nog niet is ingegaan.

Von der Leyen wil dit dus toch nu al doen met de anti-wegkijkwet. Ze heeft daarbij ook haar zinnen gezet op de CSRD, een wet waardoor bedrijven uitgebreid in hun jaarverslagen moeten uitleggen hoe vervuilend ze zijn en wat hun impact is op mens en milieu. Bedrijven ploeteren al jaren op die nieuwe regels, die vanaf de aankomende ronde jaarverslagen gelden.

De derde wet is de Europese taxonomie, waarmee bedrijven kunnen vaststellen welke activiteiten van een onderneming wel of niet duurzaam zijn. Wolters is helemaal niet blij met het plan van de commissievoorzitter. „Bedrijven hoeven nog niet aan deze wet te voldoen.

We weten nog niet wat er goed en minder goed werkt. Toch zou mevrouw Von der Leyen nu al die wijsheid in pacht hebben. Heel vreemd.

” Tegelijk, zegt ze, is nog onduidelijk hoe ze het omnibusinstrument precies wil gaan inzetten. „Elk detail ontbreekt. Eerst is het zaak om te weten wat ze precies bedoelt.

” VNO-NCW schrijft in antwoord op vragen nu al „blij” te zijn met het omnibusplan. De werkgeverskoepel zou „vanaf het begin z’n zorgen hebben geuit over de administratieve lasten, de praktische uitvoerbaarheid en het belang van consistentie tussen deze wetgeving”. Toch zou de bond achter de doelen van de wetten staan, ingrepen zouden zich moeten focussen op de „uitvoerbaarheid”.

Zorgen over regeldruk zijn niet nieuw. Oud-premier van Italië Mario Draghi noemt in zijn rapport over (het tekort aan) Europese concurrentiekracht de groeiende regeldruk vanuit de EU ook een probleem. De CSRD en CSDDD worden expliciet genoemd, wetten waar meer uitleg over zou moeten komen „om complexe regels te vergemakkelijken en de interactie te verduidelijken tussen verschillende wetten”.

Draghi wijst ook op de hoge kosten die bij deze wetgeving komen kijken. Al snel tonnen, bij grote beursgenoteerd bedrijven soms een miljoen euro in totaal. Grote bedrijven, vaak al jaren bezig met duurzaamheidsrapportages, kunnen deze klus wel aan.

Maar over een paar jaar moeten ook bedrijven vanaf 250 werknemers en meer dan 50 miljoen euro omzet aan de CSRD voldoen. Ook zij moeten aan de hand van honderden criteria over duurzaamheid gaan rapporteren. Voor hen is de administratiedruk heel groot.

Maar bedrijven balen niet alleen van regeldruk, zij balen óók van politiek gezwabber. Toen bleek dat de ontbossingswet zou worden uitgesteld spraken Nestlé, Ferrero en meer dan vijftig andere bedrijven zich daartegen uit, zo schreef de Britse zakenkrant Financial Times . Onzekerheid maakte de investeringen die ze hadden gedaan om aan de wet te voldoen risicovoller.

Zo zei de directeur van de grootste producent van natuurlijk rubber in Afrika dat de rubbersector al had geïnvesteerd in onder meer kaartinstrumenten om kleine boeren te helpen met aantonen dat hun rubber geen ontbossing veroorzaakt. Volgens hem veroorzaakte de vertraging „instabiliteit in de hele toeleveringsketen”. Al met al vindt klimaatjurist Tim Bleeker aan de Vrije Universiteit Amsterdam „dat er zeker wordt gezwabberd” met wetgeving in de EU.

„Het is nog onduidelijk of de omnibus voor een andere koers zorgt”, zegt Bleeker, „maar onzekerheid erover is al schadelijk. Het zou kunnen dat bedrijven, wetgevers en handhavers die bezig zijn met de implementatie van de duurzaamheidsregels de ontwikkeling nog een beetje afwachten. Terwijl dit heel belangrijke jaren zijn in de strijd tegen klimaatverandering.

” Wolters denkt dat het plan van Von der Leyen voor „onduidelijkheid en chaos” zorgt. „Ik denk niet dat dit bij gaat dragen aan de eenvoud die zij zoekt.” Ook gelooft ze niet dat dit puur over regeldruk gaat.

„Het is een politiek statement. Het is het stokpaardje van een aantal hele conservatieve politici dat deze wetten het bedrijfsleven in de weg zouden zitten. Je ziet het meer sinds de Europese verkiezingen: rechtse partijen die willen afrekenen met alle woke -onzin.

” Niet alleen in Europa blijken sommige groene maatregelen na verloop van tijd toch niet in beton gegoten. Nationaal verdween al een verplichting om warmtepompen aan te schaffen in plaats van de cv, wil de Tweede Kamer een plan vertragen om dieselbusjes uit steden te bannen, en verdween de plicht om diervriendelijk te bouwen, wetgeving waar de bouwsector zelf uitgebreid over had meegedacht. Groene wetten geven voorlopers de kans op een betere concurrentiepositie.

Achterblijvers worden gedwongen om harder hun best te doen. Maar met verandering en verduurzaming komen vaak grote investeringen. Als achteraf aan wetten wordt gemorreld, of dat zóú kunnen gebeuren, dan lijkt het of afwachten wordt beloond.

Dat kan niet de bedoeling zijn van groen beleid..