De 20 beste films van 2024 volgens NRC

Geen vrolijk filmjaar, 2024. In The Zone of Interest keken we met de familie Höss stuurs weg bij Auschwitz, hoewel we roken, hoorden en begrepen wat daar gaande was. In Green Border keken we, net als de EU, toe terwijl Polen asielzoekers met illegale push-backs naar Wit-Rusland terugdreef in een dodelijk politiek steekspel.

Die indrukwekkende film bezocht bijna niemand. Zo deprimerend. Over onze beste films van 2024 hangt een rouwsluier.



All Of Us Strangers op 2: liefde als een spookverhaal van gemiste kansen. Sterben op 3: familie als je ergste vijand (zie ook: Mal Viver). How to have Sex op 8: consent als verkrachting.

Lichtpuntjes in onze top 10 waren het bizar vrolijke Poor Things en Linda wil Kip! Het is haar gegund. Misschien is niet zozeer de film somber, maar zijn wij het. Cinema is van oudsher sterk in escapisme en zwak in agitatie: Civil War en The Apprentice weerhielden niemand ervan op Donald Trump te stemmen.

En anders dan in 2017, toen op Brexit en Trump verontwaardiging en #MeToo volgden, is de toon nu berustend en bespiegelend. Woke werd een vies woord, links een onbewoond eiland: hoe kwam dat zo? Wellicht heeft AI, dat dit jaar onzichtbaar de filmindustrie binnensloop, nog frisse ideeën. Coen van Zwol ‘Tombaroli’ plunderen in de jaren tachtig antiek uit Etruskische graven, op aanwijzing van de Brit Arthur, die daar een neus voor heeft.

Hij is een verlopen Orpheus, op zoek naar zijn verloren geliefde in de onderwereld, in een alledaags soort magisch realisme zoals alleen Alice Rohrwacher dat kan. Na 31 jaar in de bioscoop: Europa ontdekt nu pas de in 2001 overleden Japanner Shinji Sômai, die men aanzag voor popcornregisseur. Zie dit meesterwerk over de kordate twaalfjarige Renko die van alles verzint om de scheiding van haar ouders te voorkomen.

Een hallucinante reis naar het eind van de nacht brengt haar met de situatie in het reine. Nog meer animatie voor alle leeftijden. New Yorkse hond koopt gezelschapsrobot.

Het blijkt ware liefde. Tot de robot een half jaar op het strand van Coney Island vastroest – lang verhaal. Tekstloze, fraai melancholieke animatiefilm over verlangen, jaloezie, liefde en verlies.

Een film een ‘ervaring’ noemen, roept oogrollen op, maar is in dit geval de enige toepasselijke term. Samsara toont je in vaak verbluffende 16mm-beelden de ruimte tussen leven en dood. En regisseur Lois Patiño betrekt het publiek bij de zoektocht op gedurfde wijze.

Ook voor de niet-spirituele kijker. In het intrigerende laatste deel van zijn ‘millennialtrilogie’ Future Me verpakt Vincent Boy Kars grote vragen over identiteit en waarheid in hypnotiserende vragen als: kun je jezelf spelen in een film? Sekswerker Anora valt zeer in de smaak bij een Russisch oligarchenzoontje, dat met haar trouwt in Las Vegas. De familie is daar niet van gecharmeerd en stuurt er zijn zware jongens op af, maar Anora vecht als een straatkat voor haar Assepoesterdroom.

Prachtig einde biedt een soort hoop – of niet soms? Wreekt Paul Atreides zijn dode vader en aanvaardt hij zijn geprefabriceerde ‘lotsbestemming’ als messias van woestijnplaneet Arrakis? Dat betekent een galactische jihad met miljarden doden, weet hij. Strak vormgegeven scifi-actiefilm neemt zijn onderliggende thema’s – kolonialisme, ecocide, macht en religie – serieus. Mati Diop volgt 26 stuks roofkunst terug naar Benin.

Frankrijk stal de beelden in 1892 uit het toenmalige koninkrijk Dahomey. Diop geeft een van de beelden een voice-over en ensceneerde een debat tussen studenten die zich afvragen of de beelden wel in een museum thuishoren. Introverte personages zie je vaker in films, maar in Sometimes I think About Dying vóél je wat Fran voelt.

Hoe het leven zich afspeelt als toneelstuk waarin zij niet meespeelt. Ze ontsnapt aan haar saaie maar overweldigende leven in melancholieke maar prachtige fantasieën van de dood: alarmerend en rustgevend. Tijdens kerstvakantie moeten overblijven op je kostschool: best zielig.

Bittere docent, verwaarloosd rijkeluiskindje en moeder in rouw ontdooien precies op tijd in deze delicate, hartverwarmende en troostrijke kerstfilm, tevens een zeer fraaie tijdscapsule van de jaren zeventig. Niet Marcel Duchamp, maar de Duitse Dada-dichteres Elsa van Freytag-Loringhoven is de auteur van Fountain uit 1917, een porseleinen urinoir dat als ‘readymade’ als eerste proeve van conceptuele kunst geldt. Barbara Visser vertelt haar verhaal in wervelende stijl en reflecteert op toe-eigening en de patriarchale mechanismen, auteurschap en authenticiteit.

‘Consent’ is meer dan een formaliteit, blijkt in deze zowel uitgelaten als droevige film over drie jonge Engelse meiden op vakantie op Kreta. Alcohol, jaloezie en hormonen vormen een giftige mix voor Tara, die ja zegt terwijl ze nee bedoelt. Franse kinderanimatie behandelt in ruwe, fleurige penseelstreken complexere emoties dan menig volwassen film.

Moeder Paulette wil het goedmaken met de achtjarige Linda, die ze onterecht van diefstal beticht, door kip met paprika voor haar te maken. Absurde humor, hartverwarmende levenslust en een ontsnapte kip. Op het hoogtepunt van de Koude Oorlog komen botsingen tussen Oost en West en tumult rond Congo samen bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in 1960.

Of eerder: in het Hotel Theresia, het Waldorf van Harlem, waar beatniks, burgerrechtenactivisten mixen met Fidel Castro, Nasser en Chroetstsjov. Een complexe documentaire. Net iets voor Johan Grimonprez.

Emma Stone won een Oscar voor haar rol als Bella Baxter in Poor Things ; een Frankensteinige jonge vrouw, gemaakt van een lijk en het brein van een foetus. Totaal onbevangen ontdekt ze via haar seksualiteit een 19de-eeuws jugendstil Europa. Een rol die mensen zich nog jaren gaan herinneren.

Bodybuilder Jackie schudt een slaperig, pistoolfetisjistisch Amerikaans stadje op als zij – gebouwd als een anaconda – de gym binnenloopt. Vooral Lou’s leven verandert. Jackie helpt haar los te komen van haar vader, een insectenetende crimineel.

Maar steroïden eisen hun tol, en de film schuift richting een walgelijk maar heerlijk absurd universum. Wit-Rusland sluist vluchtelingen door naar de Poolse grens, Polen reageert met illegale ‘push-backs’: een mensonwaardig, soms dodelijk politiek steekspel in winterse bossen en moerassen. Indrukwekkend en schokkend epos in zwart-wit volgt slachtoffers en vrijwilligers die helpen, of dat nou mag of niet.

De Duitse cineast Matthias Glasner maakte een vilein portret van een gezin waarin elke ontmoeting eindigt als kettingbotsing. Vader is dement, moeder heeft kanker en treffen we in haar eigen diarree, dochter is een neergeslagen feestbeest. Een monument voor misantropie waarin elke zin een zweepslag is.

Een van de meest romantische films van het jaar is een spookverhaal. Scenarist Adam beleeft in zijn verlaten flatgebouw een romance met de jongere, sjofele Harry terwijl hij werkt aan een script over zijn ouders die hij als 12-jarige verloor door een auto-ongeluk. Onder de rook van Auschwitz leeft kampcommandant Rudolf Höss met zijn gezin in een nazi-idylle.

Zij horen en merken de vernietiging niet meer. De gruwelen blijven daarom buiten beeld, maar als kijker hoor je constant het gedreun van de ovens, gegil op de achtergrond. Een meesterlijke studie in wegkijken en normalisering.

.