CPB: een miljard aan toeslagen bleef op de plank liggen in 2021

Ruim 1 miljard euro aan huurtoeslag, zorgtoeslag en kindgebonden budget is in 2021 niet aangevraagd, terwijl mensen daar wel recht op hadden. Dat blijkt uit onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB). Vooral veel zelfstandigen en net-gepensioneerden maakten dat jaar geen gebruik van hun toeslagen.

Onder bijstandsgerechtigden was het aantal niet-gebruikers juist relatief klein. Tussen 2018 en 2021 is het aantal mensen dat geen gebruik maakt van de huurtoeslag terwijl ze daar wel recht op hebben, gestegen van 10 naar 12 procent. Mede doordat er sinds 2020 meer mensen recht kregen op huurtoeslag, terwijl zij hiervan niet op de hoogte waren.



Daarentegen is het aantal niet-gebruikte kindgebonden budgetten van 2016 tot 2021 afgenomen van bijna 15 procent naar 8,5 procent. Hierbij speelt een hersteloperatie uit medio 2019 mogelijk een rol, waarbij ouders die onterecht geen kindgebonden budget ontvingen hier toch een nabetalingen van hebben gekregen. Zodoende is dit budget vaker aangevraagd.

Vooral zelfstandigen laten, al dan niet bewust, relatief vaak toeslagen liggen waar ze wel recht op hebben, blijkt uit het CPB-onderzoek. Zo vraagt ruim 25 procent van de rechthebbende zelfstandigen die recht hebben op huurtoeslag deze niet aan. Bij de zorgtoeslag is dat 20 procent van de zelfstandigen en bij het kindgebonden budget is dat 13 procent.

Dat er zoveel toeslagen op de plank blijven liggen, komt vooral omdat mensen denken dat ze er geen recht op hebben, zegt Olaf Simonse, die als onderzoeker en adviseur bij het Kenniscentrum Psychologie en Economisch Gedrag verbonden is aan de Universiteit Leiden. Hij promoveerde in 2024 op niet-gebruik van voorzieningen. Volgens hem zijn complexiteit en „administratieve rompslomp” twee andere redenen waarom mensen geen gebruik maken van toeslagen.

„Veel mensen die recht hebben op toeslagen, hebben ook recht op allerlei andere voorzieningen. Daarvoor moeten ze verschillende procedures doorlopen en dat maakt het onnodig complex.” Daarnaast vormen gebrekkige taal- en digitale vaardigheden volgens Simonse praktische drempels, wat een aanvraag bemoeilijkt.

Met de Toeslagenaffaire in het achterhoofd spelen bij kwetsbaardere huishoudens ook de mogelijke terugvorderingen een rol, volgens Simonse. „Mensen die te maken hebben gehad met een terugvordering, zijn eerder geneigd geen toeslagen meer aan te vragen.” Om te zorgen dat die mensen tóch hun toeslagen aanvragen, moet het vertrouwen in de overheid dus eerst vergroot worden.

In juni 2024 heeft de Dienst Toeslagen van het ministerie van Financiën duizenden mensen een brief gestuurd waarin stond dat zij mogelijk recht hebben op zorgtoeslag over 2023 . Simonse: „Persoonlijke informatievoorziening draagt bij aan vertrouwen in woord en daad en heeft ertoe geleid dat toen één op de drie uiteindelijk een toeslag heeft aangevraagd.” Omdat de overheid zelf aangeeft dat mensen waarschijnlijk recht hadden op een toeslag met terugwerkende kracht en daarmee de kans op terugvordering verkleind is, zorgt deze benadering voor meer vertrouwen.

Simonse moedigt de overheid aan om in te blijven zetten op gericht contact met niet-gebruikers. „Vergroot het vertrouwen door persoonlijke berichtgeving, want dan ben je niet de boze overheid, maar de overheid die probeert te helpen.”.