Christophe Fouquet, ceo ASML: ‘Je moest eens weten hoeveel fuck-ups er nodig zijn om de meest complexe machine ter wereld te maken’

Het was een foutje dat iedereen had kunnen overkomen. Maar voor chipmachinefabrikant ASML, het waardevolste techbedrijf van Europa, is het meteen wereldnieuws. Op dinsdagmiddag 15 oktober zit het mediateam van ASML bij een congres in Bussum.

Hun bedrijfsuitje verandert even na half vijf in een collectieve hartverzakking. Ze staren alledrie naar de berichtenstroom op hun telefoons. „Het persbericht is er al uit”, fluisteren ze tegen elkaar en rennen dan de theaterzaal uit, de rest van het publiek verbaasd achterlatend.



Door een knullige fout in een nieuw IT-systeem van ASML vindt Bloomberg de kwartaalcijfers al een dag voor de publicatie op de website. Het nieuws – geen goed nieuws, deze keer – flitst de wereld over, de koers giert naar beneden. De handel in ASML, het belangrijkste aandeel op de AEX, ligt daarom tijdelijk stil.

Koortsachtig overleg in Bussum. Een lege kleedkamer wordt tot vergaderruimte gebombardeerd, op de laptop houden ze een conferencecall met het hoofdkantoor in Veldhoven. Financieel directeur Roger Dassen belt in vanuit de dienstauto: hij is net op weg naar huis, na een bestuursvergadering.

Dan hakken ze de knoop door. „We moeten alles publiceren. Nu .

Meteen .” En Christophe, waar is Christophe? De nieuwe topman van ASML is even onbereikbaar. Christophe Fouquet is onderweg naar een etentje met een klant en zit in een telefonisch overleg.

Net voordat hij restaurant De Luytervelde in Eindhoven binnenstapt, checkt de 51-jarige Fransman zijn mail en leest zijn eigen persbericht – een dag te vroeg. Zijn telefoon begint te rinkelen. De cijfers zijn minder rooskleurig dan verwacht en daardoor verdampt in één dag 50 miljard euro van ASML’s beurswaarde.

De topman biedt zijn excuses aan voor de abrupte publicatie; toch dienen boze beleggers in de VS een claim in. Ze ruiken bloed. Vroeg of laat komt elke nieuwe topman of -vrouw de eerste hobbel tegen.

Dinsdagmiddag 15 oktober is de eerste hobbel voor Christophe Fouquet, die dan net zes maanden aan de slag is. Op zulke momenten gaat het erom of je snel kunt schakelen, zegt hij achteraf. „Er is geen opleiding voor ceo.

Geen trainer of coach die het je uitlegt. Je moet de kans hebben gekregen om veel kleine en grote ervaringen op te doen. Alleen zo ontwikkel je een spier om tegenslagen snel een positieve wending te geven.

” Zijn ceo-spier werkt, merkt Fouquet op 15 oktober. Als hij naar de tafel in het Eindhovense restaurant wandelt en zijn eetafspraak begroet, zet hij de knop om en verheugt hij zich zowaar op een gezellig diner, al daalt de ASML-koers met 20 procent. Drie dagen later, op vrijdag 18 oktober, spreekt hij tijdens een bijeenkomst in Veldhoven en een videoverbinding de 43.

000 ASML-medewerkers toe. Er volgt geen straf of ontslag op staande voet, stelt hij hen gerust. „Kan gebeuren, zo’n vergissing.

Maar dit was het verkeerde kwartaal daarvoor”, constateert Fouquet anderhalve maand later, omdat ASML’s resultaten tegenvielen. Zijn analyse: „Wat niet klopt is dat ons systeem het mogelijk maakte dat zo’n fout überhaupt gevolgen kan hebben.” „We maken hier continu fouten, dat is de enige manier om verder te komen, om te leren.

Je moest eens weten hoeveel fuck-ups er nodig zijn om de meest complexe machine ter wereld te maken. Maar de context is wel veranderd. In mijn vorige functie in de raad van bestuur gingen er soms dingen rampzalig mis met onze EUV-machines.

Toen hoefde ik alleen een boze klant onder ogen te komen – nu kijkt de hele wereld naar ASML.” Bijna 90 procent van alle chips ter wereld rolt uit een lithografiesysteem van ASML. Dat is een complexe kopieermachine, die met licht chippatronen op een silicium schijf projecteert.

Voor de allersnelste chips is extreem ultraviolet licht nodig (EUV), waarmee je ragfijne lijntjes kunt afbeelden om tientallen miljarden schakelaars op een chip te proppen. Meer rekenkracht per vierkante centimeter, dus. Hoe dunner de lijntjes, hoe groter de machines.

De modernste EUV-systemen kosten 400 miljoen euro per stuk. Er zijn zeven vrachtvliegtuigen nodig om alle onderdelen, verpakt in containers, te vervoeren naar de fabrieken van Intel, TSMC of Samsung. Alleen ASML kreeg EUV aan de praat en slaagde erin de techniek te industrialiseren.

Sindsdien is het bedrijf speelbal in de strijd tussen de Verenigde Staten en China. Om te voorkomen dat China een technologische voorsprong opbouwt, mogen EUV-machines en inmiddels ook andere ASML-systemen niet naar Chinese fabrieken. Zo is de hightechreus overgeleverd aan de grillen van de geopolitiek.

In april 2024 nam Christophe Fouquet het roer over van Peter Wennink en Martin van den Brink, een oer-Hollands duo dat ASML samen elf jaar lang leidde, tot aan hun pensioen. Wennink was het gezicht voor de buitenwereld – tegenwoordig is hij commissaris bij Heineken – en Van den Brink het technisch geweten en de voornaamste strateeg van het bedrijf. ASML is een snelgroeiende multinational: sinds 2011 vervijfvoudigde het aantal medewerkers en de omzet (nu 30 miljard euro).

Rond 2030 denkt het opnieuw verdubbeld te zijn. Er zijn meer chips – en dus chipmachines – nodig voor kunstmatige intelligentie, de klimaattransitie en elektrische auto’s. In 2007, het jaar waarin Fouquet kennismaakte met Martin van den Brink, was ASML nog een relatief onbekend bedrijf.

Ze spraken elkaar om zeven uur ’s ochtends in een Italiaans restaurant in San Jose in Californië, vlak bij een grote chipbeurs. De twee ingenieurs hadden een klik. Ze hadden het over familie en loyaliteit, maar niet over lithografie.

„Dan was ik zeker door de mand gevallen”, zegt Fouquet. Hij zou in Silicon Valley meer geld kunnen verdienen dan in Veldhoven, maar hij wilde zijn kinderen liever in Europa laten opgroeien. Toen hij een jaar later bij ASML begon, vroeg Fouquet om een demotie: hij wilde beginnen in een lagere functie dan waar hij voor gevraagd was.

„Ik kwam terecht in een nieuw land, ging aan de slag in een werkveld waar ik weinig vanaf wist. Ik had tijd nodig om te leren. De enige manier om in een nieuwe groep opgenomen te worden is door je extreem bescheiden op te stellen.

Als jij denkt dat je hier kunt uitleggen hoe de chipwereld in elkaar zit, dan ga je het niet redden.” Die demotie heeft hij meer dan goedgemaakt. Nadat hij in 2018 bestuurslid werd, ontpopte Fouquet zich tot de logische troonopvolger.

Binnen de raad van bestuur twijfelde niemand eraan dat hij de juiste bagage had om topman te worden. Mensen om hem heen beschrijven hoe Fouquet de ernstig vertraagde EUV-machines (ASML verslikte zich in deze complexe techniek) toch wist te verkopen: met een mengeling van charme, overtuigingskracht en technisch inzicht leek hij furieuze Aziatische chipfabrikanten om te toveren in tevreden klanten. Maar hij kan ook hard uit de hoek komen en binnen de muren van de bestuurskamer was Fouquet een van de weinigen die bleek opgewassen tegen de dominante Martin van den Brink.

Tegenslagen van chipfabrikanten benadert hij als een natuurkundig experiment. „Ik zie ingenieurs als mensen die problemen oplossen. Dat vergt veel luisteren, analyseren en je intuïtie gebruiken.

Dat is het mooie aan natuurkunde: je moet altijd eerst op je intuïtie afgaan. Voor de berekeningen haal je er later wel een wiskundige bij.” Christophe Fouquet zit in zijn werkkamer op de twintigste verdieping van het hoofdkantoor, net terug van een week ‘ in orbit ’.

Zo noemen ze in Veldhoven een snelle tour langs de vestigingen in Azië. De strategie verandert niet, de stijl wel. ASML’s nieuwe gezicht voor de buitenwereld is een 1,96 meter lange Franse natuurkundig ingenieur, vader van zes kinderen en liefhebber van opera’s – Verdi’s Rigoletto , Tristan en Isolde van Wagner, en Tosca van Puccini zijn favoriet.

Het was zijn vader die zijn muzikale interesse aanwakkerde. „Ik ben geboren in Orange, in Zuid-Frankrijk. ’s Zomers zijn er in die stad klassieke concerten in het Romeinse amfitheater.

We konden de entree niet betalen, maar met mijn vader klom ik op de heuvel om toch stiekem te kunnen kijken.” De interesse voor technologie komt ook van zijn vaders kant. „Hij had destijds geen kans om te studeren, maar hij leerde de techniek in de praktijk.

Hij legde stuwdammen aan in de Rhône, en zo verhuisden we telkens naar een noordelijker plek totdat we in de buurt van Genève uitkwamen. Toen de stuwdammen op waren, richtte hij zich op nucleaire energie.” Ook na vijftien jaar Brabant spreekt Fouquet nog geen Nederlands.

Wel Engels en het ASML-esperanto, vol afkortingen en chiptechniek. Volgens de running gag in zijn familie klinkt zijn Frans inmiddels als dat van een buitenlander. „Dromen doe ik in het Engels, maar ik tel in het Frans.

” Zijn handen gebaren onophoudelijk. Lange vingers die hij voor zijn gezicht vouwt of laat waaieren over de tafel. Nee, piano speelt hij niet.

Wel tennis – als kind fietste hij vaak met zijn jongere zus en een vriend naar een verlaten tennisbaan in de buurt. Nu is het vooral padel. Hij blijft zijn familie vaak opzoeken, en organiseert de uitjes in Frankrijk zelf.

„Dat besteed ik niet uit. Ik vind het vreselijk als iedereen alles voor me doet. Daarom schrijf ik nog mijn eigen presentaties – ik ben uren bezig met elke regel.

Sommige mensen vinden dat gek. Maar voor mij is het een manier om een beetje van mijn vrijheid terug te krijgen. Anders raak je jezelf kwijt.

” In 2008 was ASML nog een erg Nederlands bedrijf. Had u veel moeite om te wennen? „Ik was een van de eerste buitenlandse managers en bij ASML stonden diversiteit en inclusie toen, laten we zeggen, nog op een laag pitje. Je moet je respect hier verdienen.

In het begin zijn de mensen hard, maar als je een paar goede beslissingen helpt nemen word je deel van het team. Ik scoorde punten toen Martin [van den Brink, toen technisch directeur] me een keer bij een vergadering liet optrommelen die al twee uur aan de gang was. Toen ik binnenkwam moest ik één vraag beantwoorden.

Ik had niets voorbereid, maar blijkbaar gaf ik het goede antwoord.” Niet erg scheutig zijn met complimenten, hoort dat bij ASML, of bij de chipindustrie? „Het is ook een generatiedingetje, denk ik. De jonge generatie heeft zeker meer positieve feedback nodig.

Mijn generatie verwacht geen complimenten – en dat is maar goed ook want de generatie voor ons gaf ze toch niet. „Kijk, mensen hoeven me niet aardig te vinden. Dat is leuk, maar het is belangrijker dat ze mijn beslissingen respecteren en begrijpen.

Vleierij is...

weet je, ego is een heel gevaarlijk ding, een zwakte. Als jij iemand ontmoet met een overdosis ego, dan weet je bijna zeker dat je het van die persoon zult winnen. Kijk naar de chipindustrie: TSMC, uit Taiwan, is een van de meest succesvolle bedrijven ter wereld.

Zij praten niet met de pers, ze zoeken de belangstelling niet op en hun leiders blijven extreem bescheiden mensen.” TSMC wordt erg groot, ten opzichte van andere chipfabrikanten. Is zo’n enorme afhankelijkheid van één bedrijf wel gezond? „Het is beter voor de innovatie als er een paar grote spelers over zijn.

Ik twijfel er niet aan dat Samsung zich zal herstellen. En ook de concurrentie ziet graag dat Intel het weer goed doet. Maar als je een paar fouten te veel maakt, is het erg moeilijk om aansluiting te vinden.

Voor de VS is het van strategisch belang dat Intel herstelt. Dat is de enige manier waarop ze zelf geavanceerde chips kunnen blijven maken.” Denkt u dat de VS chiptechnologie onderschatten? „Iedereen, niet alleen Amerika, onderschat wat ervoor nodig is om een succesvolle chipfabriek te runnen.

Je hebt er veel meer voor nodig dan alleen geld. Je moet investeren in research, blijven leren en proberen. Ook als het de eerste keer niet lukt, of de tweede, of de derde.

Dat duurt jaren.” ASML nam de tijd om de vervanging van Wennink en Van den Brink voor te bereiden. Fouquet hoorde eind 2022 dat hij de beoogde opvolger was.

Hij vroeg zijn vrouw om raad. „Dit kan ons leven veranderen, zei ik. We kunnen niet inschatten hoe het is om het gezicht te worden van een bedrijf dat zo in het middelpunt van de belangstelling staat.

Willen we dit echt?” En? „Ze was enthousiast.” Zijn eerste maanden als topman werden hectisch; ASML is geheid voorpaginanieuws zodra het over China of over groeiplannen gaat. Fouquet heeft wel een groep mensen om zich heen die bijvoorbeeld de complexe toeleveranciersketen beheren.

Daarnaast leidt voormalig staatssecretaris Frank Heemskerk de afdeling die over exportmaatregelen gaat en hielp financieel directeur Roger Dassen ‘Operatie Beethoven’ tot stand te brengen. Dat was de codenaam voor een steunplan van de overheid om de groeisprong van ASML mogelijk te maken – en zo te voorkomen dat het in Brabant vastloopt. Er komt 2,5 miljard euro vrij voor extra woningen, infrastructuur en technisch onderwijs; Brabantse bedrijven betalen er zelf ook aan mee.

‘Beethoven’ kwam op gang nadat Peter Wennink in januari hardop zijn frustratie had geuit over de lakse Nederlandse overheid. Hij suggereerde dat ASML liever in het buitenland zou uitbreiden als er geen investeringen werden gedaan in Brabant. Van een dreigend vertrek was echter nooit sprake.

Fouquet: „Ik geloof erin dat je sterke en langdurige relaties moet opbouwen met overheden. Mensen onder druk zetten via de pers is niet mijn stijl, al het heeft wel geholpen.” Over druk gesproken: de Amerikanen blijven er bij de Nederlandse overheid op aandringen om de Chinese chipindustrie verder af te remmen.

Want China’s chipproductie groeit, ondanks alle exportbeperkingen. „Door de export van EUV te verbieden blijft China tien, vijftien jaar achter op het Westen. Dat heeft echt wel effect”, zegt Fouquet.

Dat is zijn technische analyse, maar de geopolitiek heeft een eigen logica. Amerikaanse politici hameren erop dat ASML moet stoppen met onderhoud en reparaties aan machines in China. De Nederlandse overheid gaat daar nog niet in mee.

ASML wil zijn machines in China onder controle houden, om te voorkomen dat informatie weglekt zodra Chinese bedrijven het onderhoud zelf gaan uitvoeren om hun chipfabrieken te laten draaien. Nu maar hopen dat Trump daar straks ook de logica van inziet. Hoe gaat u ASML beschermen tegen meer bemoeienis van buitenaf? „We doen iets belangrijks voor de wereld en we hebben een ongelooflijke marktpositie.

Daar doen we elke dag ons best voor. Maar er is ook een prijs die je daarvoor betaalt: aandacht en de druk van buitenaf. En dat gaat niet meer weg, China, de VS, elke regering beschouwt ASML als een cruciaal stukje van de puzzel.

„Hoe lossen we dat probleem op? We gaan niet lijdzaam afwachten tot iemand op ons afkomt en zegt wat we moeten doen. We moeten ons organiseren. Bijvoorbeeld door een goede relatie te ontwikkelen met de Nederlandse overheid.

Daar zijn we heel gelukkig mee – we wisselen dagelijks informatie uit. Zo’n coalitie willen we ook sluiten met andere Europese landen. Het is door de politieke situatie nu wat lastiger in Frankrijk en Duitsland, maar niet onmogelijk.

” ASML werd elf jaar door twee mensen geleid. Kunt u het wel in uw eentje, zonder een nieuwe technisch directeur, à la Martin van den Brink? „Martin is een grootheid, hij was een technisch directeur ‘ par excellence ’, die je niet zomaar kunt vervangen. Hij lijkt zelf trouwens vrijer en een stuk gelukkiger sinds hij niet langer de beslissingen hoeft te nemen.

Die last ligt nu op mijn schouders.” En, hoe bevalt dat? „Ik ben er heel gelukkig mee. Zelfs tijdens die crisis met de cijfers was ik niet gestresst.

” U komt uit een doorsneegezin maar bent nu een vermogend man. Volgens uw familie heeft dat u niet echt veranderd. „Nee, ik ben niet erg gevoelig voor geld.

Ik heb ook maar één auto. We doen wel leukere dingen als we met het gezin op vakantie gaan. En ik koop nu de beste tickets voor de opera.

Verder is het redelijk normaal. Ik kijk er altijd naar uit om op zaterdag voor iedereen te koken, voor alle kinderen. In Nederland voel ik me thuis, maar je beseft weer hoe Frans je bent als je, zodra je in Parijs aankomt, bij het diner kaas met brood bestelt.

”.