Biografie van een emotioneel onderontwikkeld natuurkundig genie

W arts and all , met al zijn gebreken. Zo kun je de net verschenen biografie van Roger Penrose wel kenschetsen. Deze 93-jarige Engelse theoretisch natuurkundige ontving in 2020 de Nobelprijs voor zijn theoretische beschrijving van het ontstaan van zwarte gaten.

Samen met Stephen Hawking, die er met dat idee vandoor ging en het toepaste op de oerknal, groeide Penrose de afgelopen jaren uit tot een van de leidende kosmologen ter wereld. Vijf jaar lang voerde de Canadese wetenschapsjournalist Patchen Barss bijna wekelijks gesprekken met hem en het siert Penrose dat hij daarbij de meest pijnlijke vragen naar zijn verleden niet uit de weg ging en zijn biograaf vervolgens ook volkomen vrij liet. Want hoe briljant hij als wetenschapper ook mag zijn geweest, als mens is hij enorm tekortgeschoten.



Zo is The Impossible Man een uniek en nietsontziend, maar ook ontroerend portret geworden van een emotioneel onderontwikkeld genie. Dat wat dat laatste betreft de relatie met en tussen zijn ouders een belangrijke rol heeft gespeeld, wordt in de eerste helft van het boek duidelijk. Alleen op intellectueel vlak, bijvoorbeeld als zijn vader hem de precieze werking van een zonnewijzer uitlegt, was er af en toe enige vorm van contact.

Vader Penrose, hoogleraar genetica, negeerde zijn drie zoons volledig en onderdrukte zijn vrouw psychisch, maar wellicht ook zelfs fysiek. Het was de meetkunde, de verbeelding van de wereld in de vorm van geometrische figuren, die zoon Roger van jongs af aan fascineerde. Het bracht hem al op jonge leeftijd in contact met het werk van Escher, dat hem grenzeloos boeide en inspireerde.

De onmogelijke driehoek die aan de basis ligt van Eschers prent Waterval is bijvoorbeeld afkomstig uit zijn brein. Ook op het gebied van (on)regelmatige vlakverdelingen deed hij grote ontdekkingen. Maar zijn belangrijkste bijdragen leverde hij in de beschrijving van de extreme verschijnselen in het universum en zijn pogingen om de quantumtheorie en de zwaartekracht met elkaar te verbinden.

Penrose ontwikkelde zijn theorieën in afzondering, zich thuis terugtrekkend door via een gat in de vloer naar een daaronder gelegen werkruimte te verdwijnen, zich niet bekommerend om zijn vrouw en kinderen. Zijn inspiratie ontleende hij aan de correspondentie met een veel jongere vrouw met wie hij, tot zijn eigen frustratie, geen seksuele relatie kreeg, maar die onontbeerlijk was als zijn muze. Het is uiterst pijnlijk om te lezen hoe hij haar adoreerde en zijn vrouw verwaarloosde en zwart maakte – Barss citeert uitgebreid uit hun vele honderden brieven.

Toen de relatie stukliep vond hij opnieuw een veel jongere vrouw die die rol kon spelen, maar ook dat zou stranden. Zo treffen we hem dan aan in de eerste bladzijden van het boek. Zo goed als blind, slecht ter been, vergeetachtig en alleen.

Zijn Nobelprijs haalde hij op bij de Zweedse ambassade in Londen. De reis naar Stockholm was hem onmogelijk geworden..