Bezuinigingen op onderwijs staan op losse schroeven: hoe nu verder?

In het regeerakkoord is afgesproken dat er flink bezuinigd moet worden op de onderwijsbegroting, onder meer omdat er flink meer geld gaat naar defensie. De voorgenomen bezuinigingen lopen in deze kabinetsperiode op tot ruim 2 miljard euro per jaar. De bezuinigingen spitsen zich vooral toe op het hoger onderwijs.

Zo wil het kabinet studenten die meer dan een jaar uitlopen een boete van 3000 euro per jaar laten betalen, de zogenoemde langstudeerboete. Dat levert 282 miljoen euro per jaar op. Ook gaat er minder geld naar universiteiten en wetenschappelijk onderzoek, wordt er bezuinigd op lerarensalarissen en op internationaal onderwijs.



Maar ook mbo-instellingen en het basis- en voortgezet onderwijs worden in de voorgestelde plannen geraakt. Zo wil dit kabinet een einde aan veel subsidies. Zoals subsidies die thuiszitters ondersteunen, subsidies voor bewegingsonderwijs en begeleiding van leerlingen bij de doorstroom van vmbo naar havo en mbo.

De bezuinigingen leidden tot veel verzet. Zo was er afgelopen maandag nog een groot protest in Den Haag. Eigenlijk ligt de hele oppositie dwars.

En dat is een probleem. In de Tweede Kamer hebben de coalitiepartijen dan wel een meerderheid, maar in de Eerste Kamer komen de partijen acht zetels tekort. En de onderwijsbegroting moet door beide Kamers worden goedgekeurd.

Dat gaat met het voorstel van de coalitie niet lukken, zo werd de afgelopen tijd duidelijk. Er moet dus iets gebeuren om de oppositie over te halen. D66, CDA, CU en JA21 hebben zich verenigd en zijn met alternatieve plannen gekomen.

Gisteren werd er door de fractievoorzitters van de vier coalitiepartijen voor het eerst onderhandeld met deze oppositiepartijen over een alternatief voor tenminste een deel van die bezuinigingen. Deze vier oppositiepartijen willen 1,3 miljard van de bezuinigingen terugdraaien. Zo willen ze onder meer af van de invoering van de langstudeerboete, de bezuinigingen op lerarensalarissen en internationaal onderwijs terugdraaien en het schrappen van de maatschappelijke diensttijd ongedaan maken.

Dat is een soort vrijwillige stage die jongeren kunnen doen om kennis in de maatschappij op te doen. En iedere partij heeft nog zo zijn eigen wensen. Maar dat moet natuurlijk ergens van betaald worden.

De vier oppositiepartijen stellen voor om het geld wat nodig is om die bezuinigingen te schrappen uit de zorgbegroting te halen. Zo stellen ze voor om medisch specialisten verplicht in loondienst te laten treden en het eigen risico minder hard te laten dalen: niet naar 165 maar naar 185 euro. Maar dat laatste ligt weer gevoelig bij vooral de PVV.

Het wordt dus nog een ingewikkelde puzzel. De komende dagen zal er gesproken worden over de plannen. Sneuvelt bijvoorbeeld de langstudeerboete en wordt het voornemen om de maatschappelijke dienstplicht af te schaffen toch nog teruggedraaid? En: hoe wordt dat dan betaald? Het zal de komende dagen allemaal op tafel liggen en duidelijk moeten worden.

De partijen hebben afgesproken dat de Kamerleden die onderwijs in hun portefeuille hebben de komende tijd eerst gaan onderhandelen met elkaar. De oppositie zal zo veel mogelijk van hun voorstellen willen behouden, de coalitie zal er veel aan gelegen zijn zo min mogelijk bezuinigingen te schrappen. Want met elke onderwijsbezuiniging die geschrapt wordt, moet er ergens anders geld worden bespaard.

Komen ze er niet uit, dan nemen de fractievoorzitters het over. Aan hen is ook het laatste woord, zeggen ingewijden. De deadline ligt op 5 december, de dag dat er in de Tweede Kamer over de onderwijsbegroting gestemd wordt.

Er is nog een geitenpaadje waarbij er tijdens het debat in de Eerste Kamer wijzigingen gemaakt kunnen worden via een zogeheten novelle, maar dat wil nog niemand. Zowel de oppositiepartijen als de coalitiepartijen hopen eruit te komen. "We voelen allemaal een grote verantwoordelijkheid om die begroting rond te krijgen", zei PVV-leider Geert Wilders gisteren.

Volgens hem is de opdracht 'geen sinecure.' Of hij water bij de wijn wil doen en wat voor de PVV allemaal bespreekbaar is, wilde hij niet zeggen. "Ik hoop dat het lukt, maar het zal niet makkelijk zijn", aldus Wilders.

Ook in de oppositie valt te beluisteren dat het een lastig traject wordt. Maar, zo stelde CDA-leider Bontenbal: "In politiek Den Haag zijn voorstellen ook wel eens in een halve dag voor vele miljarden vertimmerd". Zo bezien is er dus nog meer dan genoeg tijd.

.