‘Het werk heeft me gered,” schreef Charley Toorop in 1932 aan een vriend. Met het werk bedoelde ze De maaltijd der vrienden , een nieuw schilderij waar ze aan werkte in een voor haar zware tijd. Ze was verzwakt door angina, tobde veel over de gezondheid van haar dochter Annetje, maar gelukkig was daar dit kunstwerk.

„Een groot mooi open doek wordt het, ook wel een dokument”, vervolgde ze opgetogen over dit geschilderde samenzijn van haar kunstenaarsvrienden. Net als de 19de-eeuwse schilder Fantin-Latour, bevriend met Manet en Baudelaire, zo wilde ook zij „een samenwerken van veel verschillende krachten” bijeen zetten, een eerbetoon voor de eeuwigheid. Maar: het was wel een raar schilderij.

„Curieus los samenhangend”, noemde toenmalig kunstexpert Hammacher het gezelschap. Dit is geen gezellige maaltijd, eerder lijkt het alsof Toorop losse koppen heeft opgestapeld in een ondiepe doos. De formaten kloppen niet, er is geen onderling contact, hoewel dit toch echt intimi zijn: de families Fernhout-Toorop en Raedecker, de schilders Pyke Koch en Wim Oepts, Gerrit Rietveld, Eva Besnyö, dichter Adriaan Roland Holst en haar kinderen.

De enige die ontbrak was Joris Ivens, die zat in de Sovjet-Unie dus kon niet poseren. Misschien is dat de reden dat Rietveld een wel erg groot hoofd kreeg, om ook Ivens’ lege plek te bedekken. Al legde Toorop dat anders uit: „Hij is ook een groot man.

” De waardering was wederzijds, bewees Rietveld in 1963 in Amersfoort. Vier jaar eer.