Jarenlang wilden veel van deze gemeenten niet meewerken aan het opvangen van asielzoekers. Uit onderzoek van RTL Nieuws van begin dit jaar bleek dat slechts 53 procent aan opvang tussen 2012 en 2024 heeft bijgedragen. Inmiddels heeft 84 procent van de gemeenten een asielzoekerscentrum, of zijn er plannen voor.

De spreidingswet is dus toch de stok achter de deur gebleken die nodig was om gemeenten in actie te krijgen. De wet werd in februari aangenomen onder (demissionair) staatssecretaris Eric van der Burg. Veel gemeenten die eerder weigerden een centrum te openen, doen dat nu toch.

Een voorbeeld is Venlo, waar tussen 2012 en 2024 geen asielzoekers zijn opgevangen. Na de invoering van de wet heeft het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) hier een oud klooster aangekocht, waar 600 asielzoekers worden gehuisvest. De opvang zou in mei 2025 open moeten gaan.

"Wij vinden het van belang bij te dragen aan voldoende humane opvangplekken voor asielzoekers en de evenwichtige verdeling van opvangplekken over Nederland", aldus burgemeester Antoin Scholten van Venlo. Daarmee gaat Scholten in tegen de wens van PVV-leider Geert Wilders. Het kabinet is van plan om de spreidingswet in te trekken, maar dat lijkt voorlopig weinig invloed te hebben op de uitvoering ervan.

Ook in gemeenten waar de coalitie veel stemmen trok, wordt druk gezocht naar locaties voor de opvang van asielzoekers. Zo is er een azc met 300 plekken geopend in Simpelveld, waar de PVV 37 procent van de stemmen kreeg bij.