Met het rapport van het SCP onderschrijft het bureau de plannen van het vorige kabinet om de Participatiewet aan te passen. Dat wetsvoorstel ligt nog steeds bij de Tweede Kamer. Het kabinet schreef eerder al een eigen analyse waarin staat dat mensen die weinig perspectief hebben op een betaalde baan 'dikwijls buiten beeld' blijven door de focus op werk.

Een deel van de uitvoerders geeft al de benodigde ondersteuning aan mensen voor wie een normale baan geen optie is. Maar, zegt het SCP, dat doen zij eerder ondanks dan dankzij de Participatiewet. Veel bijstandsontvangers die niet zomaar een fulltime baan kunnen uitvoeren of vinden, voelen zich afgeschreven.

Voor hen zou 'bijvoorbeeld een kleine deeltijdbaan, aangepast werk of werk met ondersteuning wel mogelijk zijn'. Voor veel van die banen is echter wel een investering nodig in de vorm van een opleiding, kinderopvang of begeleiding. En die investeringen willen of kunnen gemeenten niet altijd doen.

Daar zit volgens het SCP een financiële prikkel, want gemeenten zien 'direct het financiële voordeel' als iemand gaat werken, 'terwijl andere ontwikkelstappen geen direct financiële winst opleveren voor de gemeente'. Ook zegt het SCP te zien dat bijstandsgerechtigden zich gewantrouwd voelen. Niet alleen door de overheid, maar ook door de ambtenaren met wie zij contact hebben.

Dat werkt vaak beide kanten op: bijstandsontvangers zelf hebben relatief weinig vertrouwen in de overheid. En daarom wil het kabinet dat het nieuwe bijs.