Het is een bekend fenomeen bij woestijnsprinkhanen: zijn ze met teveel, dan gaan ze zwermen. Algauw kan dan een nietsontziende, gewassenvernietigende plaag ontstaan. Lang werd aangenomen dat zo’n zwerm zich houdt aan natuurkundige wetten: de sprinkhanen zouden zich bij hoge dichtheden niet langer gedragen als ongeorganiseerde deeltjes in een gas, maar als georganiseerde deeltjes in een vloeistof.

Maar Duitse biologen en natuurkundigen schrijven nu in Science dat die aanname niet klopt. Op basis van veldonderzoek én virtual reality -experimenten concluderen ze dat de individuele sprinkhanen wel degelijk beslissingen nemen in plaats van zich als passieve deeltjes te gedragen. De woestijnsprinkhaan ( Schistocerca gregaria ) komt voor in een gebied van Mauritanië tot en met India.

In principe leven de insecten solitair; ze zoeken alleen soortgenoten op om zich voort te planten. Als er veel neerslag valt en er voldoende groene vegetatie is, dan neemt het aantal sprinkhanen algauw toe met een factor 10 tot 20. En bij zulke snel toenemende aantallen gebeurt er iets geks: er treden plotseling veranderingen op in gedrag en uiterlijk.

De sprinkhanen worden groepsdieren, minder kieskeurig in hun voedselvoorkeuren. Ook hun hormoonhuishouding verandert. Ze verkleuren van lichtbruin of lichtgroen naar felgeel.

De solitaire sprinkhanen zijn ‘gregair’ geworden, groepsvormend – klaar om te zwermen. Typisch gedrag van self-propelled particles , was de gedachte jarenlang. In groepen.