Er bestaat briefpapier met de Amandelbloesem (1890) van Vincent van Gogh (1853-1890), een van de schilderijen waarvoor hij zich door de Japanse prentkunst liet inspireren. Niemand zal daarvan opkijken, want waar zijn die bloemetjes tegenwoordig niet op afgedrukt, je kunt er makkelijk lacherig over doen. Maar denk dan eens aan de beroemde Japanse kunstenaar Katsushika Hokusai (1760-1849), bekend van zijn Grote golf .

Hokusai leverde al in 1830, tijdens zijn leven, zélf tekeningen aan zijn uitgever die bedoeld waren om op envelopjes te laten drukken. Speciaal voor één enveloppenserie zou Hokusai honderd afbeeldingen hebben gemaakt van bekende plekken in Edo (nu Tokio). Er zijn er helaas nog maar negen bekend, en daarvan horen er twee, gedrukt in verschillende tinten Pruisisch blauw, tot de prachtige verrassingen in de tentoonstelling Vormen en formaten: de vele gedaantes van de Japanse prent in het Sieboldhuis in Leiden.

Hokusai’s enveloppen liggen in een vitrine naast een tandpoederzakje uit 1821/1822 (tandpoeder is een voorloper van tandpasta) waarop een anonieme kunstenaar twee geliefden heeft afgebeeld. Bij Japanse houtblokprenten denk je misschien vooral aan kunstwerken, meestal iets kleiner dan ons A3-formaat, met gestileerde afbeeldingen van Japanse vrouwen, kabuki-acteurs, vogels en landschappen erop, om in te lijsten en op te hangen. Maar de Japanse houtblokdruk was een commerciële techniek waarbij tekeningen van kunstenaars op van alles werden afgedrukt: nie.