Quizvraag: wat zou per jaar eigenlijk 4,5 miljard euro moeten opleveren, maar kost de schatkist de komende jaren inmiddels een slordige 14 miljard? Antwoord: box 3, de belasting op vermogen. Uit de deze week gepresenteerde Miljoenennota valt op te maken dat de kostenpost voor de herstelbetalingen aan belastingplichtigen die de afgelopen jaren te veel vermogensbelasting hebben betaald, inmiddels is opgelopen tot 14 miljard euro. Dat is grofweg net zoveel als de ministeries van Landbouw, Binnenlandse Zaken, Klimaat én Economische Zaken samen in één jaar te besteden hebben.

Hoe gigantisch ook, helemaal verrassend is de kostenpost niet. Daarvoor is het goed even terug te gaan in de tijd. Vanaf 2017 tot december 2021 hief de staat belasting op vermogen op grond van twee veronderstellingen.

De eerste was een vooraf vastgesteld rendement per vermogenscategorie. Beleggers zouden ongeveer 5,5 procent rendement moeten kunnen maken, spaarders zouden zo’n 2,5 procent krijgen. Dat fictieve rendement werd belast.

Daarbovenop hanteerde de fiscus een veronderstelde verdeling van het vermogen. Mensen met weinig vermogen werden behandeld alsof alles op een spaarrekening stond. Mensen met meer vermogen werden belast alsof ze een deel ervan belegden.

Die dubbele fictie leidde tot verzet. Zo kregen spaarders feitelijk jarenlang nagenoeg geen rente. En mensen met meer vermogen bleken ook lang niet altijd een deel ervan te beleggen.

Wat de fiscus deed was oneerlijk, claimden tienduizenden v.