Galeriehouder en publicist Nico van der Endt, de grand old man van de outsiderkunst in Nederland, is zondag op 83-jarige leeftijd overleden. Dat heeft zijn familie vrijdag bekendgemaakt. Zelf noemde Van der Endt de kunst van niet-professionele kunstenaars, de buitenbeentjes met vaak een psychiatrische achtergrond die vanuit een zeker isolement een eigen vormtaal en techniek ontwikkelen, liever ‘singuliere kunst’.

Dit door hem geïntroduceerde begrip had voor hem een prettiger klank dan meer gangbare termen als art brut en outsiderkunst. Van der Endt werd bij toeval galeriehouder. Vanaf zijn 23ste gidste hij als reisleider ’s zomers vermogende Amerikanen door Europa.

In de wintermaanden had hij daardoor der tijd om een bevriende kunstenaar te helpen die een galerie had geopend op de Leliegracht in Amsterdam. Toen die vriend er de brui aan gaf, nam Van der Endt de zaak in 1969 over. Hij deed de in zijn ogen saaie moderne kunst de deur uit, en ging naïve schilderijtjes van zondagskunstenaars verkopen.

Al snel maakte hij een andere keuze. Na lezing van het boek waarin de Britse kunsthistoricus Roger Cardinal in 1972 het begrip ‘outsider art’ introduceerde, besloot Van der Endt voortaan de kunst van mensen met schizofrenie, psychopatische stoornissen en andere getourmenteerde zielen te gaan promoten. De kunst die Cardinal in zijn boek toonde had hem geraakt.

„Het had een extra dimensie die me niet losliet en me nachtmerries kon bezorgen”, zei hij in mei 2023 in ee.