Een oorlogsarchief vol verraad en geklik: waarom het CABR zoveel losmaakt Emotioneel. Misleidend. Licht ontvlambaar.

Zo wordt ’s lands grootste oorlogsarchief wel omschreven. Wat ligt er voor materiaal, dat er zoveel om de openbaarwording te doen is? Dameshoedenverkoper Ans van Dijk werd op een grauwe ochtend in januari 1948 aan een paal gebonden. Ze wilde geen blinddoek om – ze wist al wat haar te wachten stond.

‘Bij het aanbreken van de dag zal er op last van de koningin een eind gemaakt worden aan mijn leven’, pende ze ’s nachts sierlijk neer in een afscheidsbrief. Volgens het historische nieuwsbericht was het die dag zo’n zeven graden. De 42-jarige Van Dijk ontving met haar handen gebonden het sacrament van de stervenden.

Ze had zich in die doorwaakte nacht tot het katholicisme bekeerd. Een vuurpeloton richtte de wapens op. Een kwartier na zonsopkomst klonk het bevel: “Aanleggen! Vuur!” Anna, roepnaam Ans van Dijk ging de geschiedenis in als de eerste en enige vrouw die na de Tweede Wereldoorlog de doodstraf kreeg, die net heringevoerd was.

Nog 39 andere collaborateurs kregen na de oorlog de doodstraf opgelegd. Van Dijk werd van slachtoffer dader. Ze was Jodin en dook tijdens de oorlog onder om aan deportatie te ontkomen.

Maar toen ze zelf verraden was, werd ze voor een keuze gesteld. Of als infiltrant andere Joden verraden, of op transport naar een concentratiekamp. Ze koos voor het eerste.

Haar berechting kreeg ongekend veel aandacht. “Zij heeft een sa.