Eindelijk is het tweede deel van de memoires van schrijver en psycholoog Manès Sperber (1905-1984) verschenen, in een mooie vertaling van Jan Bert Kanon. Het doet niet onder voor zijn voorganger, De waterdragers van God , dat me mateloos wist te boeien door de gruwelijke beschrijvingen van Sperbers orthodox-Joodse jeugd tijdens de Eerste Wereldoorlog in een sjtetl in Galicië. Het tweede deel, De vergeefse waarschuwing , gaat vooral over zijn belevenissen in het Wenen en Berlijn van de jaren twintig en dertig.

Het is een wereld van armoede en ontreddering, maar ook van hoop en creativiteit, totdat in 1933 Hitler aan de macht komt. Bij Sperber stoelt die hoop op het socialisme. Alleen als dat in Europa en Amerika wint, kan het lot van de Joden worden verbeterd, en niet door de stichting van een Joodse staat in Palestina.

Maar toen waren de nazi’s nog niet begonnen met het uitroeien van de Joden. Net als Elias Canetti raakte Sperber in Wenen gefascineerd door de lezingen van Karl Kraus. Deze charismatische Joodse journalist had zich katholiek laten dopen om verlost te worden van het antisemitisme, oftewel van ‘het niet-deel-zijn van de wereld van anderen’.

Datzelfde verlangen drijft Sperber naar het marxisme. In Berlijn, waar hij vanaf 1927 doceert aan de Vereniging voor Individuele Psychologie van zijn leermeester Alfred Adler, wordt hij lid van de Duitse communistische partij. Als Sperber in de jaren zeventig aan zijn memoires begint, is hij allang een afvallige en s.