De Kamer haalt met het referendum een Paard van Troje binnen H et behoort tot de charmes van ons parlementaire bestel dat ondanks de collectieve machtsvorming in coalities één man of vrouw nog altijd het verschil kan maken. Een van de sprekendste voorbeelden levert de ‘Nacht van Wiegel’, waarin de liberale senator Hans Wiegel in 1999 de invoering van een bindend correctief referendum met zijn tegenstem voorkwam. Zo eindigde de eeuw zoals-ie begon.

In 1901 viel het conservatieve Tweede-Kamerlid Schimmelpenninck op weg naar Den Haag van zijn paard, waardoor de Leerplichtwet zonder zijn tegenstem met de kleinst mogelijke meerderheid werd aangenomen. ‘Het paard was verstandiger dan zijn meester’, zeiden tijdgenoten. Wiegel zelf heeft aan zijn wapenfeit het verhaal verbonden dat zijn chauffeur hem vlak voor de stemming een ‘boodschap van mevrouw’ overbracht: ‘Poot stijf houden, anders kom je er straks niet in’.

Dat was overigens overbodig. Wiegel zag het referendum als de bijl aan de wortel van onze parlementaire democratie. Daarbij geloofde hij niet dat dit middel de politiek dichter bij de mensen zou brengen.

Dat klopte in zoverre dat zijn principiële tegenstem meer tot de verbeelding sprak en meer politieke energie in de samenleving losmaakte dan het vooruitzicht van een referendum. Er was waardering voor Wiegels visie dat politici open, duidelijk en principieel moeten zijn. In historisch perspectief kun je de Nacht van Wiegel zien als de voorbode van de F.