Wie zich afvraagt hoe het gaat met de democratische rechtsstaat, zegt Reijer Passchier, kan de Grondwet gaan lezen. Je kunt naar rechterlijke uitspraken kijken en verdragen gaan lezen. En dan denk je: zo gek staat het er allemaal nog niet voor.

Er staan mooie normen in. Mooie beginselen. Mooie aspiraties.

Je krijgt, zegt hij, „een heel rooskleurig beeld”. Maar kijk je door die „façade” heen en werp je een blik op „de machtsverhoudingen, de praktijken en de ideeën die de werkelijkheid beheersen”, dan zie je volgens hem iets anders: „een democratische rechtsstaat die in verval is”. Dat die normen betekenis verliezen of zelfs irrelevant worden.

Recht, vertelt Passchier in een vergaderzaaltje van de Leidse rechtenfaculteit, „is uiteindelijk inkt op papier. Als puntje bij paaltje komt, bepalen machtsverhoudingen in wat voor wereld we leven.” En in díe verhoudingen wordt de democratische staat op „feodale wijze” onderworpen door grote (tech)bedrijven, schrijft hij in zijn begin december verschenen boek De vloek van Big Tech .

Passchier is hoogleraar digitalisering en de democratische rechtsstaat aan de Open Universiteit en doceert daarnaast staatsrecht aan de Universiteit Leiden. Zijn onderzoek richt zich op de impact van digitalisering op democratische instituties. „Juridisch gezien is de staat nog steeds de baas”, vertelt hij.

„Die is volgens grondwetten en andere belangrijke constitutionele teksten de soevereine wetgever: alleen de staat kan b.