Van chemtrails, over een geënsceneerde maanlanding en een platte aarde, tot politici die in de kelder van een pizzeria kinderen offeren: de sociale media bulken van de complottheorieën. Maar waarom zijn ze zo moeilijk te ontkrachten? En leren zij ons iets over onszelf? ‘Complotdenkers zijn allesbehalve dom. Juist zij stellen de grote vragen, en beargumenteren hun antwoorden tot op de komma’, zegt factchecker Rien Emmery.

In tijden van onzekerheid zoeken we allemaal naar een beetje houvast. Voor de een biedt godsdienst een verklaring, voor de ander wetenschap. En voor wie graag grondig en creatief te werk wil gaan: complottheorieën.

Hoewel van die overtuigingen wordt gezegd dat ze vergezocht zijn en de waarheid in de weg staan, schuilt in een complottheorie potentieel een waarheid, en in een complotdenker een potentieel voorbeeld. Wat kunnen we van deze immens populaire theorieën leren?Doorgeslagen DescartesComplotten bestaan wel degelijk. Rien Emmery is factchecker bij Knack en komt daardoor vaak in aanraking met speculatieve theorieën.

‘Complottheorieën zijn van alle tijden, en zijn vaak genoeg waar gebleken. Denk bijvoorbeeld aan de moord op Julius Caesar en het Watergate-schandaal.’Complotdenken is een kenniskwestie.

Emmery noemt het ‘de overtreffende trap van scepticisme’. Wat begint met een goede intentie – kritisch denken en een bericht niet zomaar als waar aannemen – loopt uit op doorgeslagen twijfel en geen enkel bericht meer als waar aannem.