‘Het begon met woorden, het begon met het normaliseren van uitsluiting”, zei Jacques Grishaver bij de Nationale Holocaust Herdenking. Nieuwsuur (NPO 2) had zondag een kort portret van de scheidende voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité. „We weten dat de kleinste vonken van intolerantie kunnen uitgroeien tot een allesverwoestend vuur.

” Premier Schoof zat op de eerste rij aandachtig te luisteren. Grishaver had het over het groeiende antisemitisme. Maar doelde hij ook op de haat jegens moslims en asielzoekers die in Schoofs kabinet huist? Volgens schrijver Adriaan van Dis wel.

In Bar Laat (NPO 1) noemde hij ter illustratie wat scheldwoorden van heersende politici tegen asielzoekers, verbale agressie die volgens hem zo makkelijk in fysieke agressie kan omslaan. Hij zat in de talkshow om te praten over Eindstation Auschwitz van arts Eddy de Wind, het enige boek dat in Auschwitz is geschreven. Diens zoon zat naast hem om de meest pregnante zinnen uit het boek te debiteren.

Zo had De Wind het na de bevrijding van het kamp over „de gelukkige lijken en de rampzalige levenden”. Hij wilde zelfmoord plegen maar zag ervan af omdat hij het verhaal van Auschwitz levend wilde houden. Na de oorlog was er echter nauwelijks interesse in zijn boek.

Paste niet bij de feestelijke bevrijdingsstemming. In de Joodse gemeenschap wordt het wel „De kleine Shoah” genoemd: de kille ontvangst die de overgebleven Joden kregen toen ze na de Tweede Wereldoorlog terugkeerden uit de k.