Aan de hand van ‘valse spits’ Joshua Zirkzee combineert fris Oranje er lustig op los in 5-2 zege op Bosnië en Herzegovina

Soms kijkt Joshua Zirkzee wat onwennig om zich heen, zaterdagavond in het Philips Stadion. Het duel in de Nations League tegen Bosnië en Herzegovina is niet alleen zijn basisdebuut in het Nederlands elftal, het is ook zijn eerste ‘grote’ (prof)duel op Nederlands grondgebied – de optredens bij Jong Oranje niet meegerekend. Hij vertrok al op zijn zestiende naar het buitenland en speelde dus nooit in de Eredivisie.

Voor het publiek lijkt het ook even wennen, die nieuwe, lange jongen met een grote bos krullen in de spits. Zirkzee (23), geboren in Schiedam en opgegroeid in Spijkenisse, loopt even na acht uur met kauwgom het veld op. Even een blik op de tribune, al dat oranje.



Bij een passoefening met Cody Gakpo en Xavi Simons speelt hij een bal meters uit de richting, om kort erop bij het afwerken hard en hoog in het doel te rammen. Het is een beetje zoals hij voetbalt – soms rommelig, soms weergaloos. Net voor Oranje richting de kleedkamer gaat, omhelst aanvoerder Virgil van Dijk hem nog even.

In het weekend dat bekend wordt dat Memphis Depay, jarenlang vaste Oranje-spits, waarschijnlijk bij het Braziliaanse Corinthians tekent, krijgt Zirkzee zijn kans bij het Nederlands elftal. Depay, zaterdagavond in pak op de tribune en na afloop even in de kleedkamer, is niet opgeroepen omdat hij in aanloop naar deze interlandperiode nog geen club had. Zirkzee is ondertussen gestegen in de pikorde door zijn transfer van Bologna naar Manchester United deze zomer.

Tijdens het EK viel hij twee keer kort in en maakt hij een goede indruk in trainingen. Hij draagt rugnummer tien, waar Depay op het EK mee speelde. Al is het niet helemaal duidelijk wat Zirkzee precies is.

Eerder noemde hij zich een „valse spits” of een „9,5”. Kenmerkend voor zijn spel is dat hij zeer beweeglijk is en zich vaak laat terugzakken uit de spitspositie, om zo ‘in’ de bal te komen tussen de verdedigers en middenvelders van de tegenstander. Op die manier creëert hij slim ruimtes.

De consequentie van dit speltype is dat hij weinig diepgang heeft, iets wat bondscoach Ronald Koeman wel verwacht van een spits. „Hij is niet altijd in het zestienmetergebied waar een spits moet zijn”, zei hij begin dit jaar bij sportzender ESPN, wat opgevat werd als kritiek op Zirkzee. „Hij is veel meer een meevoetballende negen.

” Tegen Bosnië en Herzegovina krijgt Zirkzee de opdracht voor diepgang te zorgen, omdat de tegenstander met vijf verdedigers speelt en terugzakt. Hij moet, in jargon, ‘wegblijven’ en als aanspeelpunt en afmaker strak tegen de laatste linie van Bosnië aan spelen. Precies daar staat Zirkzee, als een geblokt schot van Xavi Simons na twaalf minuten bij hem landt.

Hij reageert ad rem, knikt met zijn achterhoofd tegen de bal, die via binnenkant paal curieus binnenrolt. Een lachje bij Koeman – wat doet-ie nou? Hoewel 1 meter 93 lang, is het pas zijn eerste kopgoal in het profvoetbal, zegt Zirkzee later. In zijn allereerste doelpoging bij Oranje.

„Lelijk, maar goed, hij zat erin.” Wat opvalt, is dat hij gaandeweg toch wat meer gaat zwerven over het veld. Hij duikt op in verschillende zones – links, rechts, in de as.

„Als er ruimtes komen, moet je daar toch een beetje mee spelen en tussen de linies vrijkomen”, verklaart Zirkzee na afloop. Op die manier komt de tweede goal van Oranje tot stand, kort voor rust. Zirkzee is iets uitgezakt naar de linkerflank, waar middenvelder Ryan Gravenberch hem aanspeelt.

Zirkzee staat stil, komt dan opeens in beweging. En weet met één pass op Tijjani Reijnders drie Bosniërs uit te spelen – met veel gevoel, binnenkant voet. Precies op maat, op de juiste snelheid.

Reijnders, aanvallende middenvelder, maakt een goede loopactie en scoort. Hier is Zirkzee meer een ‘nummer tien’ dan een spits. Het is die veelzijdigheid waar Koeman naar zoekt.

De beweging bij Zirkzee, met de dynamische Reijnders die de ruimte in de diepte weet te benutten. Kort ervoor hadden de twee ook een vloeiende combinatie, die eindigde met een schot op de lat van Reijnders. Na rust is er nog z’n flits: met een uitstekende pass speelt Zirkzee kompaan Reijnders knap vrij voor de goal, waar een meer traditionele spits waarschijnlijk voor zichzelf zou gaan.

„Hij is balvast”, zegt Reijnders over Zirkzee. „Ik zorgde dat ik elke keer naar hem keek om ‘onder’ hem te kunnen komen.” „Er was een connectie tussen mij en Tijjani vanavond”, zegt Zirkzee.

„Hij had er nog eentje kunnen maken.” Als aanvalsleider combineert Zirkzee onmiskenbaar beter en directer dan Depay deed op het EK in Duitsland. Bovendien is hij efficiënter, blijkt uit data van bureau Opta: Zirkzee komt dit duel tot één goal, één assist en vier gecreëerde kansen uit open spel, precies evenveel als Depay op het hele EK.

Waar zijn ‘output’ erg goed is, blijkt Zirkzee in de lijf-aan-lijfgevechten een stuk minder. Hij wint slechts één van de acht duels en geen van de drie kopduels. Ook niet alle combinaties zijn vlekkeloos, soms wil hij te veel.

Zoals halverwege de eerste helft, als hij meteen door wil spelen op Gakpo, wat mislukt. Bij de NOS zegt Zirkzee dat hij „te veel foutjes” maakte. Een kwartier voor tijd wordt Zirkzee vervangen door Wout Weghorst, die ook scoort.

Oranje wint uiteindelijk met 5-2 – de tegengoals vallen door grote dekkingsfouten. „Ik vond het vandaag heel fris”, zegt Koeman. De nieuwe gezichten – met ook een belangrijke rol voor de 22-jarige Gravenberch – geven een andere dynamiek, zegt hij.

Voor Zirkzee is de avond meer dan alleen een fijne kennismaking met het Oranje-publiek. Hij zoekt na het duel zijn oma op. Hij had haar lang niet gezien en zij was al een tijd niet bij een wedstrijd van hem geweest.

„Ze was heel blij mij te zien”, zegt hij. „Vandaag was een perfecte dag.”.