5 procent van de Belgische ouders heeft een ouderschapsburn-out: ‘Veel vrouwen denken dat ze superwoman zijn’

Zeker 5 procent van de Belgische ouders heeft ernstige ouderschapsburn-outklachten en het merendeel daarvan zijn vrouwen. ‘Vaak zijn het juist de moeders die zich hadden voorgenomen om de beste moeder ter wereld te worden, die eraan onderdoor gaan.’Het internationale onderzoek in 50 landen is nog lopende, maar volgens de eerste, voorlopige resultaten heeft zeker 5 procent van de Belgische ouders ernstige ouderschapsburn-outklachten.

Dat vernam RTL-TVI vorige week van professor psychologie Isabelle Roskam (UCL), die, ook samen met collega’s van de UGent, al jaren onderzoek doet naar het fenomeen in België. ‘Het gaat om excessieve uitputting in de ouderlijke rol. Het zijn ouders die leeglopen, die niks meer te geven hebben en eigenlijk niet meer door kunnen als ouder, maar vaak toch moeten’, zegt Roskam, moeder van vijf, in een videogesprek.



Het cijfer van 5 procent spoort met eerdere internationale onderzoeken waaraan Roskam meewerkte. ‘België heeft daarmee de dubieuze eer om internationaal aan de top te staan.’ Van alle ouders met een parentale burn-out is zeker 70 procent vrouw.

Logisch, aldus Roskam, als je ziet dat moeders ook nog steeds minimaal 70 procent van de opvoedingslast dragen, zelfs in heel egalitaire samenlevingen, waar vaders hun steentje bijdragen. ‘En zoals wie niet werkt, geen professionele burn-out kan krijgen, zo kan wie niet opvoedt geen ouderschapsburn-out krijgen’, zegt Roskam. Niet voor niks worden de termen ouderschapsburn-out en mommy burn-out vaak door elkaar gebruikt.

‘Burn-out is eerder een sociologische dan een psychologische aandoening’Geen liefde meerEen ouderschapsburn-out is een serieus probleem en van een andere orde dan de opvoedingsstress die, zeker als de kinderen klein zijn, best heftig en intensief kan worden, maar er gewoon bij hoort, legt de Nederlandse ontwikkelingspsycholoog Steven Pont uit in een podcast over het thema. Pont gebruikt het beeld van een spier. Die kun je in principe normaal gebruiken.

Ga je die spier veel belasten, dan ontstaat er mogelijk spierpijn. Maar een ouderschapsburn-out krijg je pas als die spier helemaal in een kramp schiet, en je eigenlijk niet meer verder kunt. Het gaat dus om ouders die opgebrand zijn in hun rol als opvoeder.

‘Kinderen opvoeden zou iets vanzelfsprekends en natuurlijks moeten zijn, denken mensen. Als dat niet lukt, is er veel schuld en schaamte.’Isabelle Roskam, professor psychologie (UCL) ‘Houd er bij het Belgische cijfer van 5 procent ook rekening mee dat op ouderschapsburn-out nog een groot taboe rust.

Het echte cijfer licht waarschijnlijk een stuk hoger’, zegt Roskam. ‘Kinderen opvoeden zou iets vanzelfsprekends en natuurlijks moeten zijn, denken mensen. Als dat niet lukt, is er veel schuld en schaamte.

Maar deze ouders antwoorden desalniettemin bevestigend op stellingen als: “ik kan mijn kinderen niet meer uitstaan”, “ik wil het liefst zo ver mogelijk bij mijn kinderen vandaan”, of “ik kan geen liefde meer voor mijn kinderen voelen.” Daar is moed voor nodig.’ Neurobioloog kreeg een burn-out van haar burn-out: ‘Mijn brein zal nooit meer hetzelfde zijn’ReservestandCaroline Detré kreeg 7 jaar geleden een burn-out, toen haar kinderen 4 en 6 waren.

‘Ik kon drie maanden lang nauwelijks nog als moeder functioneren. Ik sliep niet meer, at niet meer, trok me emotioneel terug, was snel geïrriteerd tegenover de kinderen, huilde heel de tijd, raakte ontredderd bij banale taakjes, had fysieke pijnen, en ook geen zin meer om nog echt tijd met mijn kinderen door te brengen. Ik deed wat ik kon, maar dat was echt het strikt noodzakelijke.

’ Detré begeleidt vandaag lotgenotengroepen voor ouders met een parentale burn-out. ‘In de praktijk zijn dat eigenlijk alleen moeders,’ zegt ze, ‘en dan vooral alleenstaande moeders, of werkende, ontzettend perfectionistische moeders.’ Ze heeft geleerd om alert te zijn voor de voortekenen van chronische uitputting en stress.

‘Als je opeens de code van je tankkaart niet meer weet, of je kind ergens vergeet op te halen, wat ook veel van die moeders overkomt, zit je diep in de reservestand.’ Experts zien verschillende stadia in de geleidelijke roofbouw die een parentale burn-out op je lichaam pleegt. Het begint met extreme vermoeidheid.

Elke ouder zakt ’s avond weleens uitgeput op bank, opgelucht dat de kinderen eindelijk slapen. Maar de meesten staan ‘s ochtends met frisse energie weer op. Ouders met een parentale burn-out, lijden vaak aan slapeloosheid, en beginnen futloos en uitgeblust aan de dag.

In een volgende fase nemen ouders emotioneel afstand van hun kinderen. Ze voelen nog wel dat hun kinderen iets nodig hebben – aandacht, hulp bij het huiswerk, een bezoek aan de dokter, een aansporing om te gaan douchen – maar kunnen het gewoon niet meer opbrengen. Opgebrande ouders gaan hun kinderen vermijden en verwaarlozen.

‘Die ouders doen alleen nog het strikt noodzakelijke, als ze dat al lukt. Maar ze kunnen geen empathie meer voor ze opbrengen’, zegt professor Roskam. ‘Ze zijn het zat om ouder te zijn en storten gewoon neer.

’ De laatste fase in de ouderschapsburn-out is het depersonaliseren. ‘Mensen herkennen zichzelf niet meer. Met alle schaamtegevoelens en het zelfverwijt dat erbij hoort.

Vaak zijn het immers juist de ouders die zich hadden voorgenomen de beste ouders ter wereld te worden, die eraan onderdoor gaan. Ze wilden de perfecte ouders zijn, vaak ook om iets te compenseren wat ze zelf in hun opvoeding tekortkwamen. Alles wat minder is, voelt dan als falen.

’ Het uitvallen van de ouderlijke empathie kan erg schadelijk uitpakken voor het opgroeiende kind. Het uitvallen van de ouderlijke empathie kan erg schadelijk uitpakken voor het opgroeiende kind. Ouders worden, wanhopig en ten einde raad, verbaal en soms ook fysiek agressief.

Volgens wetenschappelijk onderzoek is de kans op verwaarlozing van kinderen 13 keer groter en die op geweld 20 keer groter door ouders met een parentale burn-out. Omdat een burn-out, anders dan een depressie waarbij mensen nergens meer zin in hebben, een typisch context-gerelateerde aandoening is, gaan ouders die een ouderschapsburn-out te pakken hebben, ook vluchtgedrag vertonen. Ze blijven langer doorwerken om hun kinderen zo weinig mogelijk te zien.

Ze overwegen om te gaan scheiden, omdat ze dan nog maar om de week de zorg om de kinderen hebben. Ze beginnen te fantaseren: wat als ik nu eens gewoon in de auto stapte en weg reed? En in extreme gevallen gaan die ontsnappingsfantasieën ook over zelfdoding. Het suïciderisico ligt bij een ouderschapsburn-out een stuk hoger dan bij depressie of een professionele burn-out, blijkt uit onderzoek.

Wie een professionele burn-out heeft, kan zich door de dokter een aantal weken of maanden rust laten voorschrijven. Die nooduitgang is er voor ouders met een parentale burn-out niet. Je kunt je niet zomaar losmaken van je kinderen.

Het heilige kindRadeloze ouders zullen er vroeger ook wel zijn geweest, maar onderzoekers beschouwen ouderschapsburn-out toch als een recent en ook groeiend fenomeen, dat vooral voorkomt in westerse, individualistische landen. ‘Het heeft veel te maken met onze veranderde blik op kinderen’, zegt Roskam. ‘Die blik is in de loop van de 20e eeuw verschoven van quantité négligeable naar het kind als een heilig wezen, wiens ontwikkeling en geluk centraal staan, en wiens belangen altijd voorgaan op alle andere.

Die denkwijze culmineerde in het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind uit 1989. Toen ging Europa zelfs commissies oprichten die moesten nadenken over wat een goede ouder is.’Vanwege die veranderde zienswijze worden ouders nu ook van alle kanten overspoeld met adviezen, over de voeding, het slaapgedrag, het spel, de hobby’s, de emotionele huishouding, en ga zo maar door, van het kind.

Zelfs voor de omgang met de miniemste driftbui van een peuter regent het tips op het internet van momfluencers die vertellen hoe het moet. ‘Nooit in de geschiedenis waren ouders omringd door zo veel dwingend opvoedingsadvies.’Isabelle Roskam, professor psychologie (UCL) ‘Nooit in de geschiedenis waren ouders omringd door zo veel dwingend opvoedingsadvies.

Daardoor is de taak van ouders iets moeilijks geworden, bijna zoals een echte baan’, legt Roskam uit. Ouders snakken tegelijk naar informatie vandaag, maar gaan zich door al die, elkaar soms ook tegensprekende adviezen ook vaak onzeker, minder competent en gefrustreerd voelen. Ook zorgprofessionals lijken vaak alleen maar oog te hebben voor het welzijn van het kind, en leggen zo extra druk op ouders.

‘Het begint al vóór de geboorte, als vrouwen haast moreel worden gedwongen om borstvoeding te geven’, zegt burn-outcoach Caroline Detré. ‘Terwijl dat echt niet voor alle moeders een goed idee is, en als het misgaat voor veel ellende en verdriet zorgt. We zouden vrouwen daarin vrij van druk moeten laten kiezen.

’Een lievelingskind hebben is niet abnormaal: ‘Maar pas op voor te hoge verwachtingen’RealiteitszinIn haar praktijk ‘Leading moms’ begeleidt klinisch psychologe en auteur Lies Clerx moeders, vaak hoogopgeleide vrouwen, die worstelen met de combinatie van een carrière met hun gezinsleven. En die daardoor soms tegen een ouderschapsburn-out aanlopen. Werkende moeders moeten doorgaans permanent meerdere ballen in de lucht zien te houden.

Veel heeft te maken met het feit dat de onzichtbare mental load van het opvoeden en het huishouden nog steeds bij vrouwen komt te liggen. ‘Ook moderne vaders weten meestal niet welke schoenmaat hun oudste kind heeft, op welke dag hun schoonmoeder jarig is, of in welke maand het volgende tandartsbezoek moet worden ingepland. Dat voortdurend managen en stroomlijnen van het gezinsleven, is mentaal belastend.

Het lijkt wel alsof het in ons DNA zit,’ zegt Clerx, ‘wat natuurlijk niet zo is, het is merendeels een sociaal construct.’ Voeg daarbij dat de daadwerkelijke opvoedingstaken ook in de meest geëmancipeerde landen van Europa nog grotendeels door moeders worden uitgevoerd. Clerx werkte een paar jaar in Nederland, waar veel vaders 4/5 werken en één dag thuisblijven voor de kinderen.

Het is veelzeggend dat die zogenaamde papadag door menige Nederlandse vader by far de vermoeiendste dag van de week wordt genoemd. Maar in Nederland kampt slechts 2 procent van de ouders met ouderschapsburn-out. Waarschijnlijk mede dankzij die papadagen en het feit dat Nederlandse vrouwen veel meer deeltijds werken.

‘Mannen denken gewoon: ik heb ontspanning nodig, dus ik spring op zondagochtend op mijn mountainbike.’Lies Clerx, klinisch psychologe en auteur ‘Belgische vrouwen nemen vaker fulltime deel aan het arbeidsproces, maar moeten in de tijd die overblijft bijna fulltime moederen. Mijn doelpubliek zijn de moeders die zingeving halen uit alle rollen in hun leven, maar zich hebben vastgereden’, vervolgt Clerx, zelf moeder van vier.

‘Ik ken geen enkele ouder die géén stress ervaart bij het opvoeden. Het probleem is als de stress nooit zakt, waardoor op een gegeven moment de veer knapt.’ Naast maatschappelijke druk en verwachtingen, alsook het constante vergelijken op sociale media, is perfectionisme de grote vijand van een leven in balans, ziet Clerx.

‘Ik ontmoet vrouwen die op elk gebied van hun leven willen uitblinken: in hun carrière, als vriendin, als partner, en, uiteraard, als moeder. Die vrouwen denken dat ze superwoman zijn, maar niemand kan dat volhouden. Door in alles perfect te willen zijn, leggen vrouwen de lat zo hoog dat ze er alleen maar onderdoor kunnen.

Moeders met een parentale burn-out zijn vaak zichzelf uit het oog verloren. Ze hebben alles ingezet op die ballen zo hoog mogelijk in de lucht houden, en zeker dat kind.’ In haar praktijk probeert Clerx moeders de regie over hun leven terug te geven en wat realiteitszin bij te brengen.

Opvoeden gaat immers met vallen en opstaan, er mag heus eens wat misgaan. ‘Ik stel dan vragen als: leg jij je bordje altijd zo vol? Kun jij moeilijk loslaten en mag je partner je niet helpen?’ Niet zelden is het antwoord op die vragen ja, en dan moeten we om te beginnen daar naar kijken.’Ook een prima levenshack is om te gaan spieken naar hoe mannen het aanpakken.

Die zijn om te beginnen beter in het afbakenen van hun vrije tijd. ‘Vrouwen denken altijd maar dat ze iets moeten: eten maken, het huis opruimen..

. Mannen denken gewoon: ik heb ontspanning nodig, dus ik spring op zondagochtend op mijn mountainbike,’ zegt Clerx.Dat soort gezond egoïsme moeten vrouwen zich meer eigen maken, denkt ze.

‘Veel vrouwen voelen zich schuldig als ze tijd voor zichzelf nemen. Maar kinderen hoeven niet op te groeien in hotels waar alles voor ze wordt gedaan. En de meeste mannen vinden het prima als hun vrouw een paar uur de natuur in trekt of naar de sportschool gaat.

’Mannen imiterenNet zoals een professionele burn-out is een ouderschapsburn-out eerder een kwestie van maanden dan van weken. ‘Als er niets aan wordt gedaan,’ zegt Roskam, ‘heeft een ouderschapsburn-out de neiging om te blijven. Het wordt niet vanzelf beter.

’ Als je al met ernstige ouderschapsburn-outklachten zit, is het daarom zaak om waar mogelijk een beroep te doen op hulp uit de omgeving, en grootouders of vrienden tijdelijk meer te laten inspringen voor de kinderen. Om te voorkomen dat je als moeder opgebrand raakt, adviseren experts: leg de lat minder hoog, negeer opvoedingsadviezen waarvan je op de klompen aanvoelt dat ze niet bij je passen, trek aan de rem als je voelt dat je reserves opraken, en imiteer wat vaker hoe mannen hun ouderlijke rol proberen in te vullen. The post 5 procent van de Belgische ouders heeft een ouderschapsburn-out: ‘Veel vrouwen denken dat ze superwoman zijn’ appeared first on Knack.

.